Kisałowy sumak
| |
| Kisałowy sumak (Rhus typhina), pjerite łopjena a žónske kwětnistwo | |
| systematika | |
|---|---|
| Domena | Eukaryoty |
| Swět | Rostlinstwo |
| Rosidy Eurosidy II | |
| rjad: | (Sapindales) |
| swójba: | Sumakowe rostliny (Anacardiaceae) |
| ród: | Sumak[1] (Rhus) |
| družina: | Kisałowy sumak |
| wědomostne mjeno | |
| Rhus typhina | |
| L. | |
Kisałowy sumak (Rhus typhina) je rostlina ze swójby sumakowych rostlinow (Anacardiaceae). Dalše serbske mjeno je kisałowc.
Wopis[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
Kisałowy sumak je w lěću zeleny, małko rozhałuzowany kerk abo małki štom, kotryž docpěje wysokosć wot 3 hač 6 (8, 12) m a šěrokosć wot hač do 4 m. Płone korjenje tworja korjenjowe wurostki.
Młode hałuzy su husto somotowje kosmate. Hałuzy su tołste.
Łopjena[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
Měnjate łopjena su dołhe stołpikate a docpěja dołhosć wot 50 cm (wot 30 hač do 60 cm) a wobsteja z 11 hač do 31 pjerkatych łopješkow. Łopješka su dołhojće-lancetojte, kónčkojte, zhruba rězane, na spočatku kosmate, na delnim boku swětłošěre a docpěja dołhosć wot 5 hač do 12 cm. Wšelake zahrodne formy maja rozdźělnje sylnje wotměnjene łopjena.
Łopjena su w nazymje oranžowe abo šarlachčerwjene.
Kćenja[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
Kćěje wot junija hač julija. Muske a žónske kwětnistwa steja na rozdźělnych rostlinach. Kćenja docpěje wulkosć wot 5 mm a steja w pakićach, kotrež docpěja dołhosć wot 10 hač 20 cm. Muske kćenja su nažołć zelene. Płódnistwo je zrunane a docpěje dołhosć wot hač do 20 cm.
Płody[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
Płody su seršćaće kosmate a čerwjene póčkate płody. Wone wot septembra dozrawja.
Maćizny[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
Wšě dźěle rostliny, předewšěm łopjena a płody, wobsahuja jědojte maćizny, kotrež móžeja předewšěm dražnjenje kože zawinować.
Stejnišćo[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
Je naročny pyšny kerk w parkach a zahrodach, ale tež rosće wodźiwjeny na smjećowych městnach, železniskich nasypach a pustych płoninach.
Rozšěrjenje[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
Je w lěće 1629 z wuchodneje sewjerneje Ameriki do Europy přišoł.
Wužiwanje[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
Rostlina so w Europje často jako pyšnu rostlinu plahuje.
Nóžki[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
Žórła[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
- Botanica, Bäume und Sträucher, Über 2000 Pflanzenporträts, ISBN 978-3-8331-4467-7, strona 774 (němsce)
- Meyers Taschenlexikon Biologie, In 3 Bänden, 3. zwjazk, ISBN 3-411-12033-9, strona 186, pod hesłom Sumach (němsce)
- Spohn, Aichele, Golte-Bechtle, Spohn: Was blüht denn da? Kosmos Naturführer (2008), ISBN 978-3-440-11379-0, strona 428 (němsce)
- Steinbachs Großer Pflanzenführer, ISBN 978-3-8001-7567-3, strona 332 (němsce)
- Brankačk, Jurij: Wobrazowy słownik hornjoserbskich rostlinskich mjenow na CD ROM. Rěčny centrum WITAJ, wudaće za serbske šule. Budyšin 2005.
- Kubát, K. (Hlavní editor): Klíč ke květeně České republiky. Academia, Praha (2002)
- Lajnert, Jan: Rostlinske mjena. Serbske. Němske. Łaćanske. Rjadowane po přirodnym systemje. Volk und Wissen Volkseigener Verlag Berlin (1954)
- Rězak, Filip: Němsko-serbski wšowědny słownik hornjołužiskeje rěče. Donnerhak, Budyšin (1920)
Eksterne wotkazy[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
Commons: Rhus typhina – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow- Kisałowy sumak. W: FloraWeb.de. (němsce)
- Kisałowy sumak. W: Baumkunde.de. (z fotami) (němsce)
- Kisałowy sumak. W: US Forest Service. (jendź.)