Hórski klon

Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije
Hórski klon
Hórski klon (Acer pseudoplatanus)
systematika
Domena Eukaryoty
Swět Rostlinstwo
  Eurosidy II
rjad: (Sapindales)
swójba: Mydłowcowe rostliny (Sapindaceae)
ród: Klon[1][2] (Acer)
družina: Hórski klon
wědomostne mjeno
Acer pseudoplatanus
L.
Wobdźěłać
p  d  w

Hórski klon (Acer pseudoplatanus) je štom ze swójby mydłowcowych rostlinow (Sapindaceae).

Po druhich žórłach zarjaduje so do swójskeje swójby klonowych rostlinow (Aceraceae).

Wopis[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Hórski klon je za čas lěća zeleny štom, kotryž docpěje wysokosć wot 25 hač do 30 (40) m. Ma šěroku, hustu krónu. Štom docpěje starobu 500 lět a je zmjerzkokruty.

Króna je šěroka a zhorbjena.

Kmjen najčasćišo je krótki, skerje přechadźe do tołstych hałuzow. Móže tołstosć wot 3 metrow dosahować.

Skora je slěbrojta hač do šěrobruna.

Młode hałuzy su oliwnozelene, pozdźišo ćmowobrune abo čerwjenobrune.

Łopjena[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Zymske pupki su owalne a dosahuja wulkosć wot 10 mm.

Łopjena

Łopjena su napřećostejne, stołpikate a docpěja dołhosć wot 3 hač do 15 cm. Łopjency su pjećlapate, docpěwa dołhosć a šěrokosć wot 20 cm. Su do połojcy nutř rězane, na hornim boku ćmowozelene, na delnim boku jasniše, šěro kosmate a maja brunojće-wołmojte pažowe brody.

Nazymske barbjenje je złotožołte hač karminčerwjene.

Kćenja[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Kwětnistwo

Kćěje wot apryla hač do meje. Kćenja so pokazaja runočasnje z łopjenami a steja w kićojtych wisacych pakićach, kotrež docpěja dołhosć wot 5 hač do 15 cm. We kwětnistwje su a dwusplažne a dwusplažne kćenja. Kćenja su pjećličbne a njenahladne. Kćenjowy přikryw je dwójny, swobodnołopjenowy. Keluch a króna su jara podobne, docpěja dołhosć wot 2,5 hač do 5 mm a su žołtozelene. Stameny su wosom. Płódnik je hornje stejacy a běłošešerjaty.

Kćenja so wot insektow wopróša.

Płody[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Płody su nahe, na kónčkach šěroko křidłate worješki a steja we wisacych promjenjach. Wonkowne křidłate kromy wobeju dźělpłodow tworja prawy abo wótry kut. Dźělpłód docpěje dołhosć wot 3,5 a 4,5 cm a šěrokosć wot 15 mm.

Płody

Płody zrawja wot septembra hač do oktobra. W pózdnjej nazymje so wobě dźělpłodaj rozdźělitej a so najwjetša wot powětra wottorhnjetej. Dla symetriskeho natwara so při lětanju wjerću.

Wone w nalěće kochory pušćeja a na pućowych kromach abo na parkowych trawnikach často huste wobrosty wutworja. Při tym wobě jednorej, hładkokromnej schadźikowej łopješce hišće cyle hinak wupadatej hač rukojte sćěhowace łopjena.

Stejnišćo[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Hórski klon rosće we wudolinowych a hórskich lěsach z wysokej powětrowej włóžnosu na hłubokosahacych, humusowych abo wutkatych hlinjanych pódach.

Rozšěrjenje[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Hórski klon je w Europje rozšěrjeny, při čimž wot Portugalskeje hač do Kaspiskeho morja wustupuje.

Ilustracija

Wužiwanje[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Krute, trajnje swětło wostajace drjewo so za rězbiny, za parket a za twar hudźbnych instrumentow wužiwa.

Synonymy[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

  • Acer villosum J. & C. Presl, 1822
  • Acer dittrichii Ortman in Opiz, 1831
  • Acer sericeum Schwerin, 1894
  • Acer procerum Salisbury, 1796 (nom. illeg.)
  • Acer montanum Lamarck, 1779 (nom. illeg.)
  • Acer majus S. F. Gray, 1821 (nom. illeg.)
  • Acer latifolium Bubani, 1901 (nom. illeg.)

Sorty[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

  • 'Purpureum' ma łopjena, kotrež su na delnim boku tróšku slowkomódre a na hornim boku tróšku bóle purpurowe.
  • 'Erythrocarpum' ma čerwjene płody, kotrež steja w napadnych promjenjach.
  • 'Brilliantissimum' ma w nalěće swětłokremobarbne łopjena ze štychom do róžojteje. W lěće bywaja běłojte a maja zelene žiłkowanje. Rosće pomałku a tohodla so do małkich zahrodow hodźi.
  • 'Rubcundum' ma ćmoworóžojće blakate łopjena.
  • 'Variegatum' ma krembarbne mustrowanje na łopjenach.

Nóžki[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

  1. Pawoł Völkel: Prawopisny słownik hornjoserbskeje rěče. Hornjoserbsko-němski słownik. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 2005, ISBN 3-7420-1920-1, str. 196.
  2. W internetowym słowniku: Ahorn

Žórła[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

  • Botanica, Bäume und Sträucher, Über 2000 Pflanzenporträts, ISBN 978-3-8331-4467-7, strona 62 (němsce)
  • Bruno P. Kremer: Steinbachs Naturführer Bäume & Sträucher, ISBN 978-3-8001-5934-5, strona 142 (němsce)
  • Seidel/Eisenreich: BLV Bestimmungsbuch Bäume und Sträucher, ISBN 3-405-13737-3, strony 60-61, 155, 169, 185 (němsce)
  • Spohn, Aichele, Golte-Bechtle, Spohn: Was blüht denn da? Kosmos Naturführer (2008), ISBN 978-3-440-11379-0, strona 426 (němsce)
  • Kral, Jurij: Serbsko-němski słownik hornjołužiskeje rěče. Maćica serbska, Budyšin (1927)
  • Rězak, Filip: Němsko-serbski wšowědny słownik hornjołužiskeje rěče. Donnerhak, Budyšin (1920)
  • Völkel, Pawoł: Hornjoserbsko-němski słownik, Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin (1981)

Wobrazy[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Eksterne wotkazy[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

« Hórski klon » w druhich projektach Wikimedije:

Hórski klon. W: FloraWeb.de. (němsce)

Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije