Hórski klon

Hórski klon (Acer pseudoplatanus)

systematika

Domena

Eukaryoty

Swět

Rostlinstwo

Eurosidy II

rjad:

(Sapindales)

swójba:

Mydłowcowe rostliny (Sapindaceae)

ród:

Klon^[1]^[2] (Acer)

družina:

Hórski klon

wědomostne mjeno

Acer pseudoplatanus

L.

Wikipedija:Projekt za botaniku

p • d • w

Hórski klon (Acer pseudoplatanus) je štom ze swójby mydłowcowych rostlinow (Sapindaceae).

Po druhich žórłach zarjaduje so do swójskeje swójby klonowych rostlinow (Aceraceae).

Wopis

Hórski klon je za čas lěća zeleny štom, kotryž docpěje wysokosć wot 25 hač do 30 (40) m. Ma šěroku, hustu krónu. Štom docpěje starobu 500 lět a je zmjerzkokruty.

Króna je šěroka a zhorbjena.

Kmjen najčasćišo je krótki, skerje přechadźe do tołstych hałuzow. Móže tołstosć wot 3 metrow dosahować.

Skora je slěbrojta hač do šěrobruna.

Młode hałuzy su oliwnozelene, pozdźišo ćmowobrune abo čerwjenobrune.

Łopjena

Zymske pupki su owalne a dosahuja wulkosć wot 10 mm.

Łopjena su napřećostejne, stołpikate a docpěja dołhosć wot 3 hač do 15 cm. Łopjency su pjećlapate, docpěwa dołhosć a šěrokosć wot 20 cm. Su do połojcy nutř rězane, na hornim boku ćmowozelene, na delnim boku jasniše, šěro kosmate a maja brunojće-wołmojte pažowe brody.

Nazymske barbjenje je złotožołte hač karminčerwjene.

Kćenja

Kćěje wot apryla hač do meje. Kćenja so pokazaja runočasnje z łopjenami a steja w kićojtych wisacych pakićach, kotrež docpěja dołhosć wot 5 hač do 15 cm. We kwětnistwje su a dwusplažne a dwusplažne kćenja. Kćenja su pjećličbne a njenahladne. Kćenjowy přikryw je dwójny, swobodnołopjenowy. Keluch a króna su jara podobne, docpěja dołhosć wot 2,5 hač do 5 mm a su žołtozelene. Stameny su wosom. Płódnik je hornje stejacy a běłošešerjaty.

Kćenja so wot insektow wopróša.

Płody

Płody su nahe, na kónčkach šěroko křidłate worješki a steja we wisacych promjenjach. Wonkowne křidłate kromy wobeju dźělpłodow tworja prawy abo wótry kut. Dźělpłód docpěje dołhosć wot 3,5 a 4,5 cm a šěrokosć wot 15 mm.

Płody zrawja wot septembra hač do oktobra. W pózdnjej nazymje so wobě dźělpłodaj rozdźělitej a so najwjetša wot powětra wottorhnjetej. Dla symetriskeho natwara so při lětanju wjerću.

Wone w nalěće kochory pušćeja a na pućowych kromach abo na parkowych trawnikach často huste wobrosty wutworja. Při tym wobě jednorej, hładkokromnej schadźikowej łopješce hišće cyle hinak wupadatej hač rukojte sćěhowace łopjena.

Stejnišćo

Hórski klon rosće we wudolinowych a hórskich lěsach z wysokej powětrowej włóžnosu na hłubokosahacych, humusowych abo wutkatych hlinjanych pódach.

Rozšěrjenje

Hórski klon je w Europje rozšěrjeny, při čimž wot Portugalskeje hač do Kaspiskeho morja wustupuje.

Wužiwanje

Krute, trajnje swětło wostajace drjewo so za rězbiny, za parket a za twar hudźbnych instrumentow wužiwa.

Synonymy

Acer villosum J. & C. Presl, 1822
Acer dittrichii Ortman in Opiz, 1831
Acer sericeum Schwerin, 1894
Acer procerum Salisbury, 1796 (nom. illeg.)
Acer montanum Lamarck, 1779 (nom. illeg.)
Acer majus S. F. Gray, 1821 (nom. illeg.)
Acer latifolium Bubani, 1901 (nom. illeg.)

Sorty

'Purpureum' ma łopjena, kotrež su na delnim boku tróšku slowkomódre a na hornim boku tróšku bóle purpurowe.
'Erythrocarpum' ma čerwjene płody, kotrež steja w napadnych promjenjach.
'Brilliantissimum' ma w nalěće swětłokremobarbne łopjena ze štychom do róžojteje. W lěće bywaja běłojte a maja zelene žiłkowanje. Rosće pomałku a tohodla so do małkich zahrodow hodźi.
'Rubcundum' ma ćmoworóžojće blakate łopjena.
'Variegatum' ma krembarbne mustrowanje na łopjenach.

Nóžki

↑ Pawoł Völkel: Prawopisny słownik hornjoserbskeje rěče. Hornjoserbsko-němski słownik. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 2005, ISBN 3-7420-1920-1, str. 196.
↑ W internetowym słowniku: Ahorn

Žórła

Botanica, Bäume und Sträucher, Über 2000 Pflanzenporträts, ISBN 978-3-8331-4467-7, strona 62 (němsce)
Bruno P. Kremer: Steinbachs Naturführer Bäume & Sträucher, ISBN 978-3-8001-5934-5, strona 142 (němsce)
Seidel/Eisenreich: BLV Bestimmungsbuch Bäume und Sträucher, ISBN 3-405-13737-3, strony 60-61, 155, 169, 185 (němsce)
Spohn, Aichele, Golte-Bechtle, Spohn: Was blüht denn da? Kosmos Naturführer (2008), ISBN 978-3-440-11379-0, strona 426 (němsce)
Kral, Jurij: Serbsko-němski słownik hornjołužiskeje rěče. Maćica serbska, Budyšin (1927)
Rězak, Filip: Němsko-serbski wšowědny słownik hornjołužiskeje rěče. Donnerhak, Budyšin (1920)
Völkel, Pawoł: Hornjoserbsko-němski słownik, Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin (1981)