Franc Rajš
Franc Rajš (němsce Franz Reisch; * 16. oktobra 1925 w Trachenbergu, dźensa Żmigród, Delnja Šleska, † 10. julija 2000 w Budyšinje) bě serbski wučer, stawiznar a publicist.
Rodźeny Delnjošlezičan wopyta gymnazij swj. Mateja we Wrócławju a słužeše jako wojak w Druhej swětowej wójnje. Z pomocu Domowiny, ke kotrejž bě z wójnskeje jatby styki nawjazał, poradźi so jemu přesydlenje k staršimaj, kotrajž běštaj mjeztym jako wusydlencaj we Łužicy žiwaj. Tam wopytowaše w lěće 1948 Serbski wučerski wustaw w Radworju a nastupa 1949 prěnje městno jako nowowučer w Čornym Chołmcu. 1950 złoži swoje 1. a 2. wučerske pruwowanje. W lěće 1954 přewza načolnistwo tehdy załoženeje redakcije za serbske wučbnicy. 1958 powabi so na městno prěnjeho direktora nowozałoženeho Ludoweho nakładnistwa Domowina. Po zwrěšćenju kandidatury dźěłaše wěsty čas jako sekretar Zwjazkoweho předsydstwa Domowiny. W 1960tych a 1970tych lětach běše wědomostny sobudźěłaćer Akademije pedagogiskich wědomosćow w Budyšinje. Wot 1976 do 1982 skutkowaše jako nawoda dokumentacije a archiwa w LND a potom jako wědomostny sobudźěłaćer Instituta za serbski ludospyt.
Wón bě mjez druhim jedyn z hłownych zamołwitych za němske wudaće štyrizwjazkowych Stawiznow Serbow. Rajš bě wot 1951 do 1965 čłon Zwjazkoweho předsydstwa Domowiny a přez 35 lět předsyda Budyskeje měšćanskeje skupiny.
Rajš bě wot lěta 1955 woženjeny a měješe tři dźowki, mjez nimi serbska basnica Měrana Cušcyna. Jeho mandźelska Erika pochadźeše z Mješic a bě serbska wučerka.
Spisy
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- Stawizny Domowiny we słowje a wobrazu. Budyšin 1987
Nastawki (wuběr)
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- K zakazej Domowiny před 55 lětami. RZ 42 (1992), čo. 10, str. 360–364
- Tři dotal njeznate wopory fašizma. RZ 42 (1992), čo. 12, str. 445–448
- "K woprawdźitej dwurěčnosći: Wukńmy serbsce!" RZ 43 (1993), čo. 10, str. 342–349
- Serbske nakładnistwa a ćišćernje. 5 dźělow, RZ 43/44 (1993/1994), č. 6 a 9–12
- Dopomnjenki na prof. dr. Pawoła Neda. 2 dźělej, w RZ 46 (1996), č. 11/12, str. 405–407, 439–442
- Jeho cyłe žiwjenje bě dźěło za serbstwo. [K stotym narodninam dr. Jana Cyža], w RZ 48 (1998), čo. 1, str. 2–7
- Před 35 lětami 7. wuwjedźenske postajenje. 3 dźěle, w RZ 49 (1999), č. 4, 5, 6, str. 144–147, 192–198, 235–236
- Před 60 lětami. Serbja – mjenjehódni podčłowjekojo wuchoda abo lud nadobneje nordiskeje rasy? W RZ 50 (2000) čo. 3, str. 92–95
Žórło
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- Manfred Laduš: Za Francom Rajšom. Nekrolog, Serbske Nowiny, 12. julija 2000