Całtki
| |
| Całtki (Convallaria majalis) | |
| systematika | |
|---|---|
| Domena | Eukaryoty |
| Swět | Rostlinstwo |
| Monokotyledony | |
| rjad: | (Asparagales) |
| swójba: | Hromakowe rostliny (Asparagaceae) |
| podswójba: | Ruskusowe rostliny (Nolinoideae) |
| ród: | (Convallaria) |
| družina: | Całtki[1][2] |
| wědomostne mjeno za ród | |
| Convallaria | |
| L. | |
| wědomostne mjeno za družinu | |
| Convallaria majalis | |
| L. | |
Całtki[1][2] abo całtka (Convallaria majalis) je jenička družina monotypiskeho roda (Convallaria) w podswójbje ruskusowych rostlinow (Nolinoideae) znutřka swójby hromakowych rostlinow (Asparagaceae). Prjedy běchu dźěl całkowych rostlinow (Convallariaceae). Molekularnobiologiske přepytowanja přinjesu dźensniše přirjadowanje.
Wopis
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Całtki su wjacelětna, zelišćowa, naha, podzemsce łažaca rostlina, kotraž docpěwa wysokosć wot 20 hač do 30 cm. Rostlina je smjerćonošnje jědojta.
Podzemsce maja ricom.
Łopjena
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Delnje łopjena su šupizkojte. 2 hornjej łopjenje stej šěroko-lancetojtej, paralelno-nerwnej, docpěwatej dołhosć mjezy 10 a 20 cm.
Kćenja
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Kćěja wot meje hač do junija. Kwětnistwo je dołhostołpikate, wuńdźe z paže najhornišeho šupizkojteho łopjena. Nošne łopjena su móličke, krótše hač kćenjowe stołpiki. Kćenja su nygace, zwonate, docpěwaja dołhosć mjezy 5 a 7 mm. 6 kćenjowych łopjenow su zarostowane, z małymi, won zhibowanymi kónčkami.
Ćopłotolubujaca rostlina bu najčasćišo wot insektow (předewšěm wot pčołow) wopróšena, ale sebjewopróšenje často wjedźe k nasadźenju wot płodow.
Płody
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Płódnik je hornje stejacy. Płód je čerwjena jahoda.
Jahodowe płody rozšěrjeja so wot zwěrjatow.
Stejnišćo
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Całtki rostu w lisćowych lěsach a pod kerčinami; na wapnu. Preferuje chłódnu klimu.
Rozšěrjenje
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Całtki su nimale w cyłej Europje (w juhu jenož w horinach), we wuchodźe hač do centralneje Azije rozšěrjene.
Substancy
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Rostlina wobsahuje glykosidy (Cardenolide), kotrež buchu za lěkowanje wutrobnych chorosćow wužiwane. Jich wuskutkowanje je podobne na tym čerwjeneho naporsta (Digitalis purpurea).
Nóžki
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- ↑ 1,0 1,1 Pawoł Völkel: Prawopisny słownik hornjoserbskeje rěče. Hornjoserbsko-němski słownik. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 2005, ISBN 3-7420-1920-1, str. 58.
- ↑ 2,0 2,1 W internetowym słowniku: Maiglöckchen
Žórła
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- Botanica, Einjährige und mehrjährige Pflanzen, Über 2000 Pflanzenporträts, ISBN 978-3-8331-4469-1, strona 236 (němsce)
- GU Maxi-Kompaß Blumen, ISBN 3-7742-3852-9, strona 156 (němsce)
- GU Naturführer Blumen, ISBN 3-7742-1507-3, stronje 158-159 (němsce)
- Seidel/Eisenreich: BLV Bestimmungsbuch Blütenpflanzen, ISBN 3-405-13557-5, stronje 96-97 (němsce)
Eksterne wotkazy
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
- Swójba pola DELTA (jendź.)