Branibor

**Branibor**
němsce	Brandenburg an der Havel
	Branibor na karće Braniborskeje
	Branibor na karće Braniborskeje
Wopon
	Wopon
	Wopon
Zakładne daty
stat	Němska
zwjazkowy kraj	Braniborska
wokrjes	bjezwokrjesne
wysokosć	32 metrow n.m.hł.
přestrjeń	229,71 km²
wobydlerstwo	73.921 (31. dec 2023)
hustosć zasydlenja	322 wob. na km²
póstowe čisła	14770–14778
předwólba	(+49) 03381
awtowa značka	BRB
Politika a zarjadnistwo
wyši měšćanosta	Steffen Scheller (CDU)
rozčłonkowanje	6 měšćanskich dźělow
adresa	Altstädtischer Markt 10; 14770 Brandenburg an der Havel
webstrona	stadt-brandenburg.de
	wikidata: Branibor (Q3931)

52.40888912.563056

Koordinaty: 52° 25′ S, 12° 34′ W

Branibor (němsce Brandenburg an der Havel) je bjezwokrjesne město we wuchodnej Němskej a jedyn ze štyrjoch wyšich centrow po nim pomjenowaneho zwjazkoweho kraja Braniborskeje. Je po wobydlerstwje třeće najwjetše a po přestrjeni najwjetše bjezwokrjesne město kraja a ma wjace hač tysaclětne stawizny. We wopismje z lěta 1170 naspomni so Branibor jako město, tuž běše prěnje braniborske sydlišćo z měšćanskimi prawami.

Geografija

Branibor leži při Haboli na zapadźe Braniborskeje mjez Berlinom a Dźěwinom, něhdźe 70 kilometrow zapadnje němskeje stolicy. Na měšćanskim teritoriju rozhałžkuje so rěka do wjacorych mjeńšich promjenjow, čehoždla su kupy typiske za město. Nimo toho namaka so we wokolinje dźesać přirodnych jězorow, kotrež su zwjetša z Habolu zwjazane. Habola twori hranicu mjez historiskimaj krajinomaj Habolski kraj w sewjeru a Zauche w juhu. Dalše běžace wodźizny nimo Habole stej w Flemingu so wužórlacej rěce Plane a Buckau.

Najwyša hórka na měšćanskich honach je 70 metrow wysoka a namaka so zady awtodróhi při južnej kromje města. Marijina hora wosrjedź města je 69 metrow wysoka. Pódy wokoło Branibora su zwjetša pěskojte a lědma płódne.

Branibor je wobdaty wot wokrjesow Podstupim-Srjedźna marka (na sewjeru, wuchodźe a juhu) a Habolski kraj (na sewjerozapadźe).

Centralne měšćanske dźěle su Stare město při prawym brjoze Habole, Nowe město při lěwym a Tachantska kupa wosrjedź rěki.

Stawizny

Najstarše naspomnjenje mjena Branibor nadeńdźe so w załoženskim wopismje Braniborskeho biskopstwa, hdźež je załoženje biskopskeho sydła w civitate Brendanburg wopisane. Tute wopismo pochadźa najskerje z lěta 948. W chronikach jewi so mjeno k prěnjemu razej nimale 20 lět po tym, a to w zwizku ze zdobywanjom hroda Brennaburg přez Němcow. Pochad mjena njeje jasny, móžnosći stej mjez druhim wotwodźenje wot słowjanskeho słowa bran (bahno) abo wot germanskeho branda (woheń). Dalša móžnosć je wotwodźenka wot (hypotetiskeho) indogermanskeho rěčneho mjena brendh za so wužórlacu wodu. Serbske mjeno z kóncowku -bor je sekundarna forma.

Wot 6. lětstotka zaćahnychu słowjanske kmjeny do nimale prózdnych teritorijow mjez Wódru a Łobjom, hdźež běchu znajmjeńša hač do 5. lětstotka germanske kmjeny žiwe, wot kotrychž pak nimale žane archeologiske powostanki nimamy. Na dźensnišej Tachantskej kupje bě hłowny hród słowjanskich Habolanow, kotryž so w lětomaj 928/929 přez Hendricha I. zdoby. W běhu słowjanskeho zběžka zdobychu Habolenjo w lěće 983 swój hród wróćo.

Posledni słowjanski wjerch Přibisław měješe swoje sydło w hrodźe na Tachantskej kupje. Po jeho smjerći 1150 přeńdźe kraj do wobsydstwa markhrabje Albrechta I., kotryž po krótkim zběžku pod nawodom wjercha Jaksa z Kopjenika hród zdoby a braniborsku marku załoži.