Pólska

Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije
52.1519.38
Republika Pólska
zakładne daty:
swójske mjeno Rzeczpospolita Polska
stolica Waršawa
přestrjeń 312.696 km²
wobydlerstwo 38.485.779 (2014)[1]
hustosć 123,1 wob./km²
forma knježerstwa republika
hłowa stata prezident
Andrzej Duda (wot 2015)
šef knježerstwa ministerski prezident
Donald Tusk (wot 2023)
měna złoty (PLN) = 100 groszy
hamtska rěč pólšćina
hymna Mazurek Dąbrowskiego
časowe pasmo UTC+1
njewotwisnosć 11. nowembra 1918
Top Level Domain .pl
telefon +48
awtowa značka PL
Połoženje Pólskeje w Europje
KartaAwstriskaBelgiskaBołharskaCypernskaČěskaNěmskaDanskaDanskaEstiskaŠpaniskaFinskaFrancoskaFrancoskaZjednoćene kralestwoZjednoćene kralestwoGrjekskaGrjekskaMadźarskaIrskaItalskaItalskaItalskaLitawskaLuxemburgskaLetiskaNižozemskaPólskaPortugalskaRumunskaŠwedskaSłowjenskaSłowakskaIslandskaČorna HoraSewjerna MakedonskaChorwatskaTurkowskaTurkowskaMaltaSerbiskaGrönlandskaFerejeNorwegskaNorwegskaIsle of ManGuernseyJerseyAndorraMonakoŠwicarskaLiechtensteinVatikanske městoSan MarinoAlbanskaKosowoBosniska a HercegowinaMoldawskaBěłoruskaRuskaUkrainaAwtonomna republika KrimKazachstanAbchaziskaJužna OsetiskaGeorgiskaAzerbajdźanAzerbajdźanArmenskaIranLibanonSyriskaIsraelJordaniskaSawdi-ArabskaIrakRuskaTuneziskaAlgeriskaMarokko
Karta
Wobdźěłać
p  d  w

Pólska (pólsce Polska) je srjedźoeuropski stat mjez Baltiskim morjom a Karpatami. Stolica a najwjetše město je Waršawa.

Oficielna rěč w Pólskej je pólšćina, su pak tež někotre mjeńšinowe rěče oficielnje připóznate, kaž na přikład kašubšćina, němčina a běłorušćina.

Geografija[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Mjezuje z Němskej na zapadźe, z Čěskej a ze Słowakskej na juhu, z Ukrainu na juhowuchodźe, z Běłoruskej na sewjerowuchodźe, z Ruskej, Litawskej a Baltiskim morjom na sewjeru.

Najwyša hora je Rysy we Wysokich Tatrach (2499 m nad normalnej nulu), a najniše městno su Żuławy Wiślane (1,8 m pod normalnej nulu).

Wot kónca Druheje swětoweje wójny słušeja tež wuchodne kónčiny Łužicy k Pólskej.

Města[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Tuta lisćina wobsahuje najwjetše města Pólskeje po ličbje wobydlerstwa:[2]

Čisło Mjeno Wobydlerstwo Wojewódstwo
1 Wopon Warszawy Waršawa 1.783.321 Mazowske
2 Wopon Krakowa Krakow 774.839 Małopólske
3 Wopon Łodzi Łódź 682.679 Łódźske
4 Wopon Wrocławia Wrócław 641.607 Delnjošleske
5 Wopon Poznania Poznań 535.802 Wulkopólske
6 Wopon Gdańska Gdańsk 468.158 Pomorske
7 Wopon Szczecina Šćećin 402.067 Zapadopomorske
8 Wopon Bydgoszczy Bydgoszcz 349.021 Kujawsko-Pomorske
9 Wopon Lublina Lublin 339.770 Lublinske
10 Wopon Białegostoku Białystok 297.356 Podlaske
11 Wopon Katowic Katowice 293.636 Šleske
12 Wopon Gdyni Gdynia 246.244 Pomorske
13 Wopon Częstochowy Częstochowa 221.252 Šleske
14 Wopon Radomia Radom 212.230 Mazowske
15 Wopon Torunia Toruń 201.798 Kujawsko-Pomorske
16 Wopon Sosnowca Sosnowiec 201.121 Šleske
17 Wopon Kielc Kielce 195.266 Swjatokřižske
18 Wopon Rzeszowa Rzeszów 194.886 Podkarpatske
19 Wopon Gliwic Gliwice 179.154 Šleske
20 Wopon Zabrza Zabrze 172.806 Šleske
21 Wopon Olsztyna Olsztyn 172.194 Warminsko-Mazurske
22 Wopon Bielska-Białej Bielsko-Biała 170.953 Šleske
23 Wopon Bytomia Bytom 165.975 Šleske
24 Wopon Rybnika Rybnik 138.319 Šleske
25 Wopon Rudy Śląskiej Ruda Śląska 137.624 Šleske

Wojewódstwa[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

DanskaRuskaLitawskaBěłoruskaUkrainaSłowakskaČěskaNěmskaZapadna PomorskaPomorskaWarminsko-MazurskaPodlaskaLublinPodkarpatskaLubušDelnja ŠleskaOpoleŠleskaMałopólskaWulkopólskaKujawsko-PomorskaŁódźSwjatokřižskaMazowska
Karta pólskich wojewódstwow (imagemap)

Pólska wobsteji ze slědowacych wojewódstwow (pol. województwo):

  1. Delnjošleske
  2. Kujawsko-pomorske
  3. Łódźske
  4. Lublinske
  5. Lubušske
  6. Małopólske
  7. Mazowske
  8. Opolske
  9. Podkarpatske
  10. Podlaske
  11. Pomorske
  12. Šleske
  13. Swjatokřižske
  14. Warminsko-Mazurske
  15. Wulkopólske
  16. Zapadopomorske

Politika[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Andrzej Duda je wot 7. awgusta 2015 jako naslědnik Bronisława Komorowskeho z prezidentom Pólskeje. Komorowski bě naslědnik Lecha Kaczińskeho (Prawo i Sprawiedliwość), kotryž 10. apryla 2010 přez spad lětadła smjertnje znjezboži. Wot lěta 2007 tworješe liberalno-konserwatiwna strona PO a jeje koaliciski partner, pólska ludowa strona PSL knježerstwo. Spočatnje pod ministerskim prezidentom Donaldom Tuskom a wot 2014 z ministerskej prezidentku Ewa Kopacz. Po wólbach w oktobrje 2015 přewza PiS z načolnej kandidatku Beatu Szydło tež pólske knježerstwo.

Stawizny[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Pólska za čas Bolesława Chrobłeho

Spočatki Pólskeje namakaja so w času knježerstwa Mieszka I.. W lěće 966 je so Pólska z křesćanskim krajom stała. Prěni kral Pólskej běše w lěće 1025 Bolesław Chrobły.

Pólsko-Litawska unija w 17. lětstotku

Wot 1385 tworješe Pólska hromadźe z Litawskej uniju, kotraž mjenowaše so tež Rzeczpospolita Obojga Narodów („Republika dweju narodow“).

W lěće 1795 rozdźěli so Pólska mjez Pruskej, Ruskej a Rakusko-Wuherskej a eksistenca jako njewotwisny stat přesta za wjace hač 120 lět. Hakle po Prěnjej swětowej wójnje a rozpadźe Rakusko-Wuherskeje a ruskeho carstwa dósta swoju njewotwisnosć wróćo.

II. republika (1919–1939)

Za čas Druheje swětoweje wójny zhubi Pólska wjace hač 5,6 milionow wobydlerjow, štož wotpowěduje 16 % dowójnskeho wobydlerstwa. Wot 1945 do 1989 bě pod wliwom Sowjetskeho zwjazka z komunistiskej Ludowej republiku (Polska Rzeczpospolita Ludowa, PRL).

Wot lěta 1999 je Pólska čłon NATO, wot 1. meje 2004 tež Europskeje unije.

Žórła[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

  1. Główny Urząd Statystyczny. Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2013 r. Stan w dniu 31 XII [1]
  2. staw: 30. junija 2019; Population. Size and Structure by Territorial Division. As of June 30, 2019. Główny Urząd Statystyczny (GUS) (PDF), wotwołany dnja 24. decembra 2019.

Wotkazy[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

 Commons: Pólska – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow
Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije