Jakub Lorenc-Zalěski

Jakub Lorenc wokoło 1920

Jakub Lorenc-Zalěski (* 18. julija 1874 w Radworju; † 18. februara 1939 w Berlinje) bě serbski spisowaćel a antifašistiski publicist. Wón płaći jako najwuznamniši serbski spisowaćel mjezywójnskeje doby. Jeho wnuk bě Kito Lorenc (1938–2017).

Žiwjenje

Jakub Lorenc bě druhe zhromadne dźěćo Radworskeho chěžkarja Jana Lorenca a jeho druheje mandźelskeje Marje, rodź. Wróblec. Wón wotrosće jako šeste wot cyłkownje dźewjeć dźěći. Wot 1887 wopytowaše katolski tachantski seminar w Budyšinje a wot 1889 němski Małostronski gymnazij w Praze. W běhu jeho swojeho praskeho časa bě z chowancom Serbskeho seminara a ze sobustawom Praskeje Serbowki.

Wot lěta 1891 nawukny pola swojeho bratra w Čornjowje powołanje hajnika. Po wojerskej słužbje we Worcynje dźěłaše wot 1897 jako hajnik w zapadnej Němskej – daloko wot Łužicy. Hakle krótko po kóncu prěnjeje swětoweje wójny nawróći so pod zaćišćom serbskeho narodneho hibanja do domizny a kupi rězak w tehdy pruskim Slepom, kotryž ležeše blisko dwórnišća při železniskej čarje Berlin–Zhorjelc.

Dźakowano dochodam z rězaka móžeše připódla jako swobodnje skutkowacy spisowaćel dźěłać. Hromadźe z Janom Skalu wudawaše w susodnej gmejnje Běła Woda dwurěčny Serbski dźenik. W lěće 1924 bě ze sobuzałožerjom a hač do jeje zakaza w lěće 1933 z předsydu Serbskeje ludoweje strony kaž tež sobuiniciator Serbskeje ludoweje rady. Přez swój angažement w Zwjazku narodnych mjeńšin w Němskej wobdźěli so 1925 na europskim kongresu mjeńšinow w Genfu.

Jako narodnje wědomy Serb bu po přewzaću mocy přez nacionalsocialistow přesćěhowany a tež krótkodobnje zajaty. Nimo toho běše jemu zakazane, dale pisać a so na politiskich zarjadowanjach wobdźělić. Jeho dom bu přepytowany a listowanje kontrolowane.

Chorosće dla přesydli w lěće 1938 k dźowce do Berlina, hdźež lěto pozdźišo wumrě.

Literariske dźěło

W Radworju je so dróha pomjenowała po Jakubje Lorencu-Zalěskim.

Za čas swojeho wukubłanja wozjewješe 1892 pod pseudonymom Zalěski cyklus hońtwjerskich powědančkow w časopisu „Łužica“.

Po nawróće do Łužicy pisaše předewšěm bajki, powědančka a romany. Mjez 1924 a 1934 běše z předsydu Koła serbskich spisowaćelow. Wjedźeše literarne listowanje mjez druhim z Mikławšom Andrickim, z kotrymž běše wusce spřećeleny. W lěće 1931 wozjewjena kniha „Kupa zabytych“, kotraž bě hižo mjez 1918 a 1924 nastała, płaći jako měznik moderneho serbskeho powědarskeho wuměłstwa. W lětomaj 1932 a 1933 spisany romanowy fragment „W putach wosuda“ ma awtobiografiske rysy a wosta njedokónčeny.

Wubrane spisy

• Wostašan. Powědańcko ze starych serbskich stawiznow. Koło serbskich spisowaćelow, Budyšin 1937.
• Serbscy rjekowje. Zběrka wubranych spisow. Volk und Wissen, Berlin 1957.
• Kifko. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1995 (nowy nakład).
• Kupa zabytych. Roman jedneje pytaceje duše. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 2002 (nowy nakład).

Literatura

• Dietrich Scholze: Stawizny serbskeho pismowstwa 1918–1945. LND, Budyšin 1998, str. 55–70

Žórło

• Jurij Młynk, Franc Šěn: Lorenc-Zalěski, Jakub. W: Jan Šołta, Pětr Kunze, Franc Šěn (wud.): Nowy biografiski słownik k stawiznam a kulturje Serbow. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1984, str. 352slsl.

Wotkaz

• Třetí zastavení, Svátek lužickosrbské poezie, Varnsdorf 17. července 1999 (čěsce)