Zelena wólša
| |
| Płódnistwa zeleneje wólše (Alnus viridis) | |
| systematika | |
|---|---|
| Domena | Eukaryoty |
| Swět | Rostlinstwo |
| Rosidy Eurosidy I | |
| rjad: | (Fagales) |
| swójba: | Brězowe rostliny (Betulaceae) |
| podswójba: | Betuloideae |
| ród: | Wólša[1][2] (Alnus) |
| družina: | Zelena wólša |
| wědomostne mjeno | |
| Alnus viridis | |
| (Chaix) DC. | |
Zelena wólša (Alnus viridis) je kerk ze swójby brězowych rostlinow (Betulaceae).
Wopis
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Zelena wólša je jara rozhałuzowany, wysoki kerk, kotryž docpěje wysokosć wot 1 hač 3 m. Wutwori wuběžki.
Młode hałuzy su šěrobrune hač prochšěre.
Łopjena
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Łopjena su měnjate, 10-20 dołho stołpikate. Łopjeńcy su jejkojte, přikónčene, na spočatku lěpjate, na hornim boku ćmowozelene, na delnim boku swětliše a błyšćace a docpěja dołhosć wot 5 hač do 8 cm. Jich kroma je jednory abo dwójce rězana. Zymske pupki su dołhojćo-jejkojte, čerwjenobrune a docpěja dołhosć wot 10 mm.
Kćenja
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Kćěje wot apryla hač do meje (junija). Kćenja su njenahladne a so hromadźe z łopjenami jewja. Muske micki steja po dwěmaj hač po třoch, so hižo loni wutworja a naho přezymuja. Za čas kćěwje docpěja dołhosć wot 6 cm. Žónske kwětnistwa w pupkach přezymuja a hakle z łopjenami wočinja.
Płódnistwa
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Płódnistwa su hablojte, jejkojte a docpěja dołhosć wot 10 hač do 13 mm a šěrokosć wot 7 mm. Wone steja po třoch hač po pjećoch w kićach. Worjechi docpěja dołhosć wot 3 mm a njesu na boku wuske křidleška. Płody wot oktobra hač nowembra zezrawja.
Stejnišćo
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Rosće na nahłych zwisach, lěsnych kromach abo rěčnych brjohach. Ma radšo wodu ćahace abo wot sakanja włóžne, na prawym měrje wutkate a kisałe hlinjane, běłohlinjane abo kamjentne pódy.
Rozšěrjenje
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Rostlina je we wysokich horinach Europy a wysokich łožišćach srjedźnych horinow rozšěrjena, při čimž w Alpach wosebje w montanych a subalpinskich conach wustupuje.
Wužiwanje
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Rostlina so k přikrućenje pódy w hórskich łožišćach, k škitanju lawinowych zwisow a k zadźěwanju erozije plahuje.
Poddružiny
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- Alnus viridis subsp. crispa (Syn.: Alnus crispa (Aiton) Pursh, Alnus crispa var. mollis (Fernald) Fernald)
- Alnus viridis subsp. fruticosa (Syn.: Alnus fruticosa Rupr.)
- Alnus viridis subsp. sinuata (Syn.: Alnaster sinuatus (Regel) Czerep., Alnus crispa subsp. sinuata (Regel) Hultén, Alnus sinuata (Regel) Rydb., Alnus sitchensis (Regel) Sarg., Alnus viridis var. sinuata Regel)
- (Alnus viridis subsp. suaveolens (Syn.: Alnus suaveolens (Req.) Ball), korsiska małoróstna wólša)
- Alnus viridis subsp. viridis (Syn.: Alnus alnobetula (Ehrh.) K.Koch)
Nóžki
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- ↑ Pawoł Völkel: Prawopisny słownik hornjoserbskeje rěče. Hornjoserbsko-němski słownik. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 2005, ISBN 3-7420-1920-1, str. 564.
- ↑ W internetowym słowniku: Erle
Žórła
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- Mayer, Schwegler: Welcher Baum ist das?, Bäume, Sträucher, Ziergehölze, ISBN 978-3-440-11273-1, strona 134 (němsce)
- Ulrich Hecker: BLV Bestimmungsbuch Bäume und Sträucher, ISBN 3-405-13737-3, strona 114 (němsce)
- Brankačk, Jurij: Wobrazowy słownik hornjoserbskich rostlinskich mjenow na CD ROM. Rěčny centrum WITAJ, wudaće za serbske šule. Budyšin 2005.
- Kubát, K. (Hlavní editor): Klíč ke květeně České republiky. Academia, Praha (2002)
- Lajnert, Jan: Rostlinske mjena. Serbske. Němske. Łaćanske. Rjadowane po přirodnym systemje. Volk und Wissen Volkseigener Verlag Berlin (1954)
- Rězak, Filip: Němsko-serbski wšowědny słownik hornjołužiskeje rěče. Donnerhak, Budyšin (1920)
