Złoty

Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije

Złoty (posłuchać [ˈzwɔtɨ]a a, skrótšenka w Pólskej , ISO-kod PLN) je měna republiki Pólskeje. Jedyn złoty wobsteji z 100 najgrošow (grosz). Mjeno poćahuje so na prěnjotnu maćiznu, z kotrejež buchu produkowane złote a wotpowěduje němskemu zapřijeću Gulden.

Stawizny[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Do 1945[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Bankowka 100 złotych z lěta 1934

Złoty Polski bě měna w pólskim kralestwje wot 14. hač do 19. lětstotka. W lěće 1841 je so přez rubl narunał. 1924 zawjedźe so złoty po inflaciji a chaosu Prěnjeje swětoweje wójny znowa, narunajo pólsku hriwnu pólskeho regentoweho kralestwa, kotraž kursěrowaše wot 1916 a płaćeše tež po załoženju druheje pólskeje republiki w lěće 1918 najprjedy dale. Tehdyši přeličowanski kurs bě 1 złoty = 0,1687 gramow złota = 1,8 milionow pólskich hriwnow. Mějachu bankowki w hódnoće 5, 10, 20, 50, 100 a 500 złotow. Slěborne pjenjezy mějachu hódnoty 2, 5 a 10 złotow. 1 złoty, 50, 20 a 10 najgrošow běchu z nikloweje legěrunki, jedyn, dwaj a pjeć najgrošow z bronzy. Tež po zwrěšćenju pólskeje republiki přez němski pochod w septembrje 1939 bě złoty w generalnym guwernemenće dale jenički płaćenski srědk.

Ludowa republika[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Po kóncu Druheje swětoweje wójny dóńdźe zaso k wulkej inflaciji, tak zo płaćachu jenož hišće bankowki, nic pak twjerde pjenjezy (přerězna płaćizna: 20.000 złotow). Přez měnowu reformu 1949 powjetši so nominalna hódnota, tak zo ležeše přerězna płaćizna potom pola něhdźe 1000 złotow. Zawjedźechu zaso twjerde pjenjezy w hódnoće 1, 2, 5 a 10 złotow kaž tež 1, 2, 5, 10, 20 a 50 najgrošow. Bankowki dawaše hač k hódnoće wot 500 złotow. Najprjedy běchu wšě pjenjezy z nikloweje legěrunki, bórze pak z aluminija.

W hospodarskej a politiskej krizy 1980tych lět měješe pólska měna wysoke inflaciske raty. Bankowka z najwyšej hódnotu bě za tón čas 2 milionaj złotow. Wokoło 1990 płaćeše chlěb někak 100 złotow.

Po 1990[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Po hospodarskich reformach prěnjeje połojcy 1990tych lět woteběrachu inflaciske raty dla kruteje pjenježneje politiki pólskeje narodneje banki. Dnja 1. januara 1995 zawjedźe so Nowy złoty, kiž dósta skrótšenku PLN (prjedy PLZ). 1 PLN wotpowědowaše 10.000 PLZ. Stare bankowki a pjenjezy płaćachu hišće hač do kónca 1997.

Z přistupom do Europskeje unije w lěće 2004 ma Pólska winowatosć, srěnjodobnje euro zawjesć. Hač dotal pak jasne njeje, hdy so to stanje.

Hotowe pjenjezy[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Twjerde pjenjezy[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Wšě pjenjezy maja na jednej stronje pólski wopon jako motiw. Strona z hódnotu pokazuje łopjena a wěncy, jich ličba wotpowědujo hódnoće.

hódnota prědnja strona zadnja strona barba přerězk ćežkota kroma lěta
1 Grosz žołta 15,5 mm 1,64 g hrjebičkowana 1990–1993,
1995,
1997–2013
1 Grosz žołta 15,5 mm 1,64 g hrjebičkowana 2014
2 Grosze žołta 17,5 mm 2,13 g hładka 1990–1992,
1997–2014
2 Grosze žołta 17,5 mm 2,13 g hładka 2014
5 Groszy žołta 19,5 mm 2,59 g přetorhnjene hrjebičkowana 1990–1993,
1998–2013
5 Groszy žołta 19,5 mm 2,59 g přetorhnjene hrjebičkowana 2014
10 Groszy slěborna 16,5 mm 2,51 g přetorhnjene hrjebičkowana 1990–1993,
1998–2012
20 Groszy slěborna 18,5 mm 3,22 g hrjebičkowana 1990–1992,
1996–2012
50 Groszy slěborna 20,5 mm 3,94 g hrjebičkowana 1990–1992,
1995,
2008–2012
1 Złoty slěborna 23,0 mm 5,00 g přetorhnjene hrjebičkowana 1990–1995,
2008–2010,
2012–2013
2 Złote wonka žołta, nutřka slěborna 21,5 mm 5,21 g hładka 1994–1995,
2005–2010,
5 Złotych 5 Złotych 5 Złotych wonka slěborna, nutřka žołta 24,0 mm 6,54 g přetorhnjene hrjebičkowana 1994,
1996,
2008–2010

Bankowki[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Na tuchwilnych bankowkach su zemjenjo a kralojo ze stawiznow Pólskeje zwobraznjeni.

hódnota wulkosć barba portret
10 Złotych 120 × 60 mm bruna wójwoda Mieszko I.
20 Złotych 126 × 63 mm čerwjena kral Bolesław I.
50 Złotych 132 × 66 mm módra kral Kazimierz III.
100 Złotych 138 × 69 mm zelena kral Władysław II. Jagiełło
200 Złotych 144 × 72 mm oranža kral Zygmunt I.
500 Złotych 150 × 75 mm sywa, bruna a módra kral Jan III. Sobieski

Wotkazy[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

 Commons: Pólske pjenjezy – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow
Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije