Wšědny swětlik
| |
| Wšědny swětlik (Euphrasia rostkoviana) | |
| systematika | |
|---|---|
| Domena | Eukaryoty |
| Swět | Rostlinstwo |
| Asteridy Euasteridy I | |
| rjad: | (Lamiales) |
| swójba: | Hubinkowe rostliny (Orobanchaceae) |
| ród: | Swětlik[1][2] (Euphrasia) |
| družina: | Wšědny swětlik |
| wědomostne mjeno | |
| Euphrasia rostkoviana | |
| Hayne | |
Wšědny swětlik (Euphrasia officinalis, Euphrasia rostkoviana, E. officinalis subsp. rostokoviana) je rostlina ze swójby hubinkowych rostlinow (Orobanchaceae).
W někotrych žórłach so swójbje trudownikowych rostlinow (Scrophulariaceae) zarjaduje.
Mjeno
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Wědomostne rozdźělenje roda swětlik je hišće diskutowane. Zdźěla bu Euphrasia rostkoviana z dalšimi podobnymi rostlinami k Euphrasia officinalis zjata a potom jako poddružina Euphrasia officinalis subsp. rostkoviana wobjednawana.
Wopis
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Wšědny swětlik je jednolětna zelišćowa rostlina, kotraž docpěwa wysokosć wot 2 hač 45 cm.
Stołpik je sylnje rozhałuzkowany.
Łopjena
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Łopjena su snadny jedyn centimeter dołhe, přez křiž přećiwostejne, njestołpikate, jejoformowje-dołhojte a karbikowje zubate.
Kćenja
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Čas kćěwa je wot meje hač oktobra. Kćenja su běłe, často fijałkojće žiłkowe a maja na delnich kćenjowych łopjenach žołty blečk. Kaž cyły kwětnistwo su husto žałzokosmate. Delnja hubka je třikónčkowa a płona.
Stejnišćo
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Jako stejnišćo čerstwe (suche) łuki a pasenski trawnik hač do wysokostnych połoženjow wot 2300 m NN preferuje.
Rozšěrjenje
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Rozšěrjenske ćežišćo je w srjedźnej, zapadnej a južnej Europje. W Awstriskej je tuta družina často we wšěch zwjazkowych krajach nadeńć.
Wužiwanje
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Wšědny swětlik bu w ludowej medicinje za lěkowanje wóčnych chorosćow nałožowany. W 14. lětstotku wěnowa Arnoldus Villanovanus swětlikej cyłu knihu. Villanovanus bě samo wot toho přeswědčeny, zo by tuta rostlina slepym zamóžnosć widźenja wróćo dać móhła. Nicholas Culpeper žortowaše, zo by dokładne přepytowanje tuteje rostliny brylerjow bjezdźěłne činiło. Předewšěm při zahorjenjach wokoło wočow, kaž tež při wóčnych bolenjach a regionalnje při žołdkowych bolenjach bu swětlik wužiwany.
W rostlinskej lěkowanju so dźensa hišće wužije. Firma Weleda na př. krjepkowu infuziju z rostliny zhotowja.
Nóžki
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- ↑ Pawoł Völkel: Prawopisny słownik hornjoserbskeje rěče. Hornjoserbsko-němski słownik. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 2005, ISBN 3-7420-1920-1, str. 493.
- ↑ W internetowym słowniku: Augentrost
Žórła
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- Miranda Seymour: Eine kleine Geschichte der Kräuter und Gewürze, Verlag Scherz, Frankfurt am Main 2005, ISBN 3-502-15879-7 (z němskeje wikipedije)
- Spohn, Aichele, Golte-Bechtle, Spohn: Was blüht denn da? Kosmos Naturführer (2008), ISBN 978-3-440-11379-0, strona 192 (němsce)
- Brankačk, Jurij: Wobrazowy słownik hornjoserbskich rostlinskich mjenow na CD ROM. Rěčny centrum WITAJ, wudaće za serbske šule. Budyšin 2005.
- Kubát, K. (Hlavní editor): Klíč ke květeně České republiky. Academia, Praha (2002)
- Lajnert, Jan: Rostlinske mjena. Serbske. Němske. Łaćanske. Rjadowane po přirodnym systemje. Volk und Wissen Volkseigener Verlag Berlin (1954)
- Rězak, Filip: Němsko-serbski wšowědny słownik hornjołužiskeje rěče. Donnerhak, Budyšin (1920)
