Módre črijki
| |
| Módre črijki (Aconitum napellus) | |
| systematika | |
|---|---|
| Domena | Eukaryoty |
| Swět | Rostlinstwo |
| rjad: | (Ranunculales) |
| swójba: | Maslenkowe rostliny (Ranunculaceae) |
| podswójba: | (Ranunculoideae) |
| tribus: | (Delphinieae) |
| ród: | Črijki[1] (Aconitum) |
| družina: | Módre črijki[2] |
| wědomostne mjeno | |
| Aconitum napellus | |
| L. | |
Módre črijki[2] (Aconitum napellus) su rostlina ze swójby maslenkych rostlinow, z roda črijkow. Dalše serbske mjena su swjateje marcyne stupnički, swjateje marcyne črijki, swjateje marcyne kapički, módre hołbiki a módre šišaki.
Wopis
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Módre črijki su trajne zelo, kotrež docpěje wysokosć wot 0,5 hač do 1,5 m a maja sylny, najčasćišo njehałužkowany stołpik. Módre črijki su jara jědojte kaž wšě družiny tutoho roda.
Łopjena
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Wulke łopjena su rukoformowe a hač do póda 5- hač do 7-dźělne. Jich wotrězki maja šwižno-lancetojte kónčki.
Kćenja
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Kćěje wot junija hač do awgusta. Mnoholičbne Kćenja steja w na kóncu stejacych w prawej měrje abo sylnje so rozhałuzowanych kićach a su ćmowomódrowioletne abo ćmowomódre a docpěja dołhosć wot 2 hač 3 cm. 5 kćenjowych łopjenow su njesymetriske; najhorniše je kaž "helm" formowane a njeje wyši hač šěroki. Próškowe łopješka su zwjetša kosmate. Proterandriske kćenja su jako wuwzaće maslenkich rostlinow dorsiwentralne.
Kćenja bu wot čmjełow wopróšene.
Maćizny
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Rostlina wobsahuje alkaloidy Aconitinoweho typa. Jěd móže samo intaktnu kožu předrěwać.
Stejnišćo
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Wón rosće w hórskich lěsach, wysokotrajnowych honach a na rěčnych brjohach.
Rozšěrjenje
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Módre črijki je w srjedźnych a wysokich horach cyłeje Europy rozšěrjeny.
Wužiwanje
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Prjedy je so jěd za preparaciju šipowych a hlebijowych kónčkow wužiwała. Medicinsce aconitinowe alkaloidy so jako sylnje skutkowacy anestezijowacy srědk wužiwa.
Podobnej družinje
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- Pakićojte črijki (Aconitum paniculatum) ma pakićojte kwětnistwo.
- Pisane stupnički (Aconitum variegatum) ma najčasćišo pakićojte kwětnistwo a wysoki helm kaž čećikata čapka.
Nóžki
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- ↑ Pawoł Völkel: Prawopisny słownik hornjoserbskeje rěče. Hornjoserbsko-němski słownik. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 2005, ISBN 3-7420-1920-1, str. 72.
- ↑ 2,0 2,1 W internetowym słowniku: Eisenhut
Žórła
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- Botanica, Einjährige und mehrjährige Pflanzen, Über 2000 Pflanzenporträts, ISBN 978-3-8331-4469-1, strona 50 (němsce)
- GU Maxi-Kompaß Blumen, ISBN 3-7742-3852-9, strona 9 (němsce)
- GU Naturführer Blumen, ISBN 3-7742-1507-3, stronje 8-9 (němsce)
- Schauer - Caspari: Pflanzenführer für unterwegs, ISBN 978-3-8354-0354-3, 2. nakład, 2008, strona 300 (němsce)
- Seidel/Eisenreich: BLV Bestimmungsbuch Blütenpflanzen, ISBN 3-405-13557-5, stronje 210-211 (němsce)
- Spohn, Aichele, Golte-Bechtle, Spohn: Was blüht denn da? Kosmos Naturführer (2008), ISBN 978-3-440-11379-0, strona 230 (němsce)
Wotkazy
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- Módre črijki. W: FloraWeb.de. (němsce)
- BioLib (čěsce), (jendź.)
- garten.cz (čěsce), (pól.), (němsce), (jendź.), (słow.)
- G. Madaus: Lehrbuch der biologischen Heilmittel (němsce)
- giftpflanzen.com (němsce)
- USDA plants database (jendź.)
- Gartendatenbank (němsce)
- Plants for a Future (jendź.)
 |
Tutón zapisk wo botanice je hišće jara krótki. Móžeš pomhać jón dale wutwarjeć. Za to stłóč horjeka na Wobdźěłać.
Jeli maja w druhej rěči hižo wobšěrniši zapisk wo samsnej temje, móžeš tutón tež přełožić. |
Jeli ma zapisk wjace hač jedyn njedostatk, wužij prošu předłohu |