Módre črijki

Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije
Módre črijki
Módre črijki (Aconitum napellus)
systematika
Domena Eukaryoty
Swět Rostlinstwo
rjad: (Ranunculales)
swójba: Maslenkowe rostliny
(Ranunculaceae)
podswójba: (Ranunculoideae)
tribus: (Delphinieae)
ród: Črijki[1] (Aconitum)
družina: Módre črijki[2]
wědomostne mjeno
Aconitum napellus
L.
Wobdźěłać
p  d  w
Škitana družinaJědojta družinaHojenska rostlina

Módre črijki[2] (Aconitum napellus) su rostlina ze swójby maslenkych rostlinow, z roda črijkow. Dalše serbske mjena su swjateje marcyne stupnički, swjateje marcyne črijki, swjateje marcyne kapički, módre hołbiki a módre šišaki.

Kćenje
Kćenja
Ilustracija (Otto Wilhelm Thomé, 1885
Aconitum napellus

Wopis[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Módre črijki su trajne zelo, kotrež docpěje wysokosć wot 0,5 hač do 1,5 m a maja sylny, najčasćišo njehałužkowany stołpik. Módre črijki su jara jědojte kaž wšě družiny tutoho roda.

Łopjena[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Wulke łopjena su rukoformowe a hač do póda 5- hač do 7-dźělne. Jich wotrězki maja šwižno-lancetojte kónčki.

Kćenja[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Kćěje wot junija hač do awgusta. Mnoholičbne Kćenja steja w na kóncu stejacych w prawej měrje abo sylnje so rozhałuzowanych kićach a su ćmowomódrowioletne abo ćmowomódre a docpěja dołhosć wot 2 hač 3 cm. 5 kćenjowych łopjenow su njesymetriske; najhorniše je kaž "helm" formowane a njeje wyši hač šěroki. Próškowe łopješka su zwjetša kosmate. Proterandriske kćenja su jako wuwzaće maslenkich rostlinow dorsiwentralne.

Kćenja bu wot čmjełow wopróšene.

Maćizny[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Rostlina wobsahuje alkaloidy Aconitinoweho typa. Jěd móže samo intaktnu kožu předrěwać.

Stejnišćo[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Wón rosće w hórskich lěsach, wysokotrajnowych honach a na rěčnych brjohach.

Rozšěrjenje[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Módre črijki je w srjedźnych a wysokich horach cyłeje Europy rozšěrjeny.

Wužiwanje[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Prjedy je so jěd za preparaciju šipowych a hlebijowych kónčkow wužiwała. Medicinsce aconitinowe alkaloidy so jako sylnje skutkowacy anestezijowacy srědk wužiwa.

Podobnej družinje[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

  • Pakićojte črijki (Aconitum paniculatum) ma pakićojte kwětnistwo.
  • Pisane stupnički (Aconitum variegatum) ma najčasćišo pakićojte kwětnistwo a wysoki helm kaž čećikata čapka.

Nóžki[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

  1. Pawoł Völkel: Prawopisny słownik hornjoserbskeje rěče. Hornjoserbsko-němski słownik. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 2005, ISBN 3-7420-1920-1, str. 72.
  2. 2,0 2,1 W internetowym słowniku: Eisenhut

Žórła[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Wotkazy[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

« Módre črijki » w druhich projektach Wikimedije:


Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije