Sachalin

Sachalin
	; Topografska karta
połoženje	Ochotske a Japanske morjo
stat	Ruska
	51143 Koordinaty: 51° S, 143° W
	Sachalin na karće Ruskeje
	Sachalin na karće Ruskeje
dołhosć	950 km
šěrokosć	160 km
přestrjeń	72.492 km²
wobydlerstwo	673.000 ; 9,3 wob./km²
hłowne městno	Južno-Sachalinsk

Sachalin je wulka kupa w sewjerozapadnym Pacifiskim oceanje, před wuchodnym brjohom Sibirskeje. Wona je něhdźe 950 kilometrow dołha a hač do 160 kilometrow šěroka a je najwjetša kupa Ruskeje kaž tež hłowna kupa Sachalinskeje oblasće. Stolica oblasće a najwjetše město na kupje je Južno-Sachalinsk. Na Sachalinje nadeńdu so najbohatše znate łožišća zemskeho wolija a płuna w Ruskej.

Mjeno pochadźa wot mandźuriskeho słowa sahaliyan, kotrež woznamjenja „čorny“. Dospołne mandźuriske mjeno je sahaliyan ula angga hada („kupa před wuliwom čorneje rěki“), při čimž je rěka Amur měnjena.

Geografija

Kupa Sachalin nadeńdźe so wuchodnje sibirskeje twjerdźe a sewjernje japanskeje kupy Hokkaido a wotmjezuje Ochotske morjo na wuchodźe wot Japanskeho na zapadźe. Na najwušim městnje, při tak mjenowanym Tatarskim přeliwje, je Sachalin jenož wósom kilometrow zdaleny wot twjerdźe. Při jeho zapadnym brjoze – napřećo Sachalinej – wuliwa so Amur do morja. Mórski přeliw mjez Sachalinom a Hokkaidom je 43 kilometrow šěroki.

Stawizny

Hač k Pětrohródskemu zrěčenju w lěće 1875 bě administratiwny status kupy njejasny. Tehdy wujednaštej Japanske kejžorstwo a Ruske carstwo, zo je Sachalin ruski teritorij, mjeztym zo słušeja Kurile do Japanskeje. W Rusko-japanskej wójnje 1904/05 wobsadźichu Japančenjo južny dźěl Sachalina, kiž přeńdźe po ruskej poražce pod japanske knjejstwo. Hranicu mjez japanskim a ruskim dźělom kupy tworješe wot 1905 do 1945 50. šěrokostnik. W awgusće 1945 wobsadźi Čerwjena armeja južny dźěl Sachalina kaž tež Kuriliske kupy. W lěće 1951 so Japanska Sachalina wzda.

Hač do lěta 1991 bě Sachalin zawrjene pasmo sowjetskeho wójska. Dnja 28. meje 1995 zemrě při ćežkim zemjerženju sylnosće 7,5 2000 wot cyłkownje 3500 wobydlerjow městačka Neftegorsk.