Japanska kryptomerija
| |
| Japanska kryptomerija (Cryptomeria japonica) | |
| systematika | |
|---|---|
| Domena | Eukaryoty |
| Swět | Rostlinstwo |
| rjadownja: | Coniferopsida |
| rjad: | Konifery (Coniferales) |
| swójba: | Cypresowe rostliny (Cupressaceae) |
| podswójba: | (Taxodioideae) |
| ród: | Kryptomerija (Cryptomeria) |
| družina: | Japanska kryptomerija |
| wědomostne mjeno za ród | |
| Cryptomeria | |
| D.Don | |
| wědomostne mjeno za družinu | |
| Cryptomeria japonica | |
| (Thunb. ex L. f.) D.Don | |
Japanska kryptomerija (Cryptomeria japonica) je rostlina z podswójby (Taxodioideae) znutřka swójby cypresowych rostlinow (Cupressaceae). Wona je jenička družina w rodźe (Cryptomeria).
Po staršich žórłach so do swójskeje swójby ćisowcowych rostlinow (Taxodiaceae) přirjaduje.
Wopis
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Japanska kryptomerija je štom, kotryž docpěje wysokosć wot 6 hač do 20 m. Stare štomy w Japanskej móžeja wysokosć wot hač do 45 m měć. Kehelojta króna je wuska. Tołsta skora je bruna a njese zrunane, padorune brózdy. Wurosćene štomy su dołhe, kónčkojte a kehelojte. Japanska sorta ma tołše hałuzy hač chinska (C. japonica var. sinensis).
Jehły
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Jehły su dosrjedźa serpikojće křiwjene a docpěja dołhosć wot 6 hač 20 mm. Wone steja w pjeć šrubikowych rjadach podłu hałuzow.
Kćenja a hable
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Kćěje wot februara hač do měrca. Rostlina je jednodomna. Kćenja njenapadne. Kulowate hable docpěja přeměr wot něhdźe 2 cm.
Stejnišćo
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Rosće jenož w regionach z miłych zymami. Ma radšo hłubokosahace, włóžne a małowapnite pódy.
Rozšěrjenje
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Štom je w Japanskej rozšěrjena.
Wužiwanje
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Štom so w Europje w parkach plahuje, wjetše formy tež w zahrodach.
Sorty
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Eksistuje něhdźe 50 kulturowych formow. Wone su zwjetša mjeńše hač pochadna forma.
- Sorta 'Elegans' docpěje wysokosć wot hač do 10 m. Přeměr docpěje 2,5 m. Jehły su dołhe a mjechke. Zymske barbjenje je bronzowe abo slowkobarbne.
- Sorta 'Elegans Nana' je podobna, ale je mjeńša.
- Sorta 'Araucarioides' njese bicarny šmjatk z hałuzow. Wona docpěje wysokosć wot 3 m.
- Sorta 'Globosa Nana' tworu hustu, zelenu kulu. Čerstwe kónčki w nalěću a lěću su jasnozelene.
- Sorta 'Bandai-Sugi' je na spočatku kulowata, pozdźišo ma wot 2 m njeprawidłowny wobrys. Jehły su tołsty. Zymske barbjenje je błuko bronzowe.
- Sorta 'Jindai-Sudi' je pomału rosćacy kerk. Wón je njeprawidłowny. Jeho kónčk je płony. Jasnozelene jehły steja husto.
- Sorta 'Vilmoniriana' je mólička a docpěje wysokosć wot jenož 30 cm. Wona je přihódna za kamjentnych zahrodach.
Žórła
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- Botanica, Bäume und Sträucher, Über 2000 Pflanzenporträts, ISBN 978-3-8331-4467-7, strona 294 (němsce)
- Mayer, Schwegler: Welcher Baum ist das?, Bäume, Sträucher, Ziergehölze, ISBN 978-3-440-11273-1, strona 248 (němsce)
- Brankačk, Jurij: Wobrazowy słownik hornjoserbskich rostlinskich mjenow na CD ROM. Rěčny centrum WITAJ, wudaće za serbske šule. Budyšin 2005.
- Kubát, K. (Hlavní editor): Klíč ke květeně České republiky. Academia, Praha (2002)
- Lajnert, Jan: Rostlinske mjena. Serbske. Němske. Łaćanske. Rjadowane po přirodnym systemje. Volk und Wissen Volkseigener Verlag Berlin (1954)
- Rězak, Filip: Němsko-serbski wšowědny słownik hornjołužiskeje rěče. Donnerhak, Budyšin (1920)
