Wulka bónčawa
| |
| Wulka bónčawa (Nymphaea alba) | |
| systematika | |
|---|---|
| Domena | Eukaryoty |
| Swět | Rostlinstwo |
| rjad: | (Nymphaeales) |
| swójba: | Bónčawowe rostliny (Nymphaeaceae) |
| podswójba: | Nymphaeoideae |
| ród: | Bónčawa[1][2] (Nymphaea) |
| podród: | Nymphaea |
| družina: | Wulka bónčawa |
| wědomostne mjeno | |
| Nymphaea alba | |
| Linnaeus | |
Wulka bónčawa abo běła bónčawa (Nymphaea alba) je rostlina ze swójby bónčawow. Dalše ludowe mjena za bónčawu su wódna knježička, hatna knježička, wódna lilija, wódna kanka, hatna lilija a hatna husyčka[3].
Wopis
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Wulka bónčawa je wódna rostlina, kotraž maja hač do 3 m dołho stołpikate, na wodźe płuwace łopjena.
Pjenk je tołsty a łažacy.
Rostlina ma z 3 m najdlejše łopjenowe a kćenjowe stołpiki z domjaceje flory.
Łopjena
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Łopjena su wulke, kulojte, na spódku hłuboko zarězowane a maja přeměr wot 10 hač 30 cm. Łopjenate nerwy su hač do kromy kaž widły dwójce abo trójce dźělene z prěčnymi nerwami. Wone su jenož na nasadźe dołhich, elastiskich stołpikow hłuboko zarěznjene. Jich dychawki su na hornim boku.
Kćenja
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Wona kćěje wot meje hač do awgusta. Kćenja płuwaja, su wulke a docpěja přeměr wot 10 hač do 12 cm. 10 hač do 25, maksimalnje 30 krónowych łopješkow su podołhojte, přeco běłe a tak dołhe kaž keluškowe łopješka abo dlěše. 4 hač do 5 keluškowych łopjenow je hrube, zelene abo brunojte a podołhojte. Mnoholičbne, sněhběłe krónowe łopješka nutř k próškowym łopješkam přistupja. Kćenja móžu wobsahować hač do 125 žołtych próškowych łopješkow. Kćenja so jenož wodnjo puknu.
Płódnik je kulojty a ma płony, žołty plěšk z 12 hač do 20 plěškowymi promjenjemi. Wón so po wopróšenju wot insektow pod wodu nuri a so k jahodowemu płodej wuwiwaja, kotryž potom zhni a symjenja pušći.
Płody
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Płód je krušwojta tobołka, kotrež maja horjeka radialnje rozrjadowane plěški.
Stejnišćo
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Wona rosće we małowutkatych abo wutkatych, stejacych abo pomału běžacych wodach, a to w hatach, starych wodach a měrnych jězorach.
Rozšěrjenje
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Wulka bónčawa je w nimale cyłej Europje rozšěrjena.
Podobnej družinje
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- Mała bónčawa Nymphaea candida ma kćenja z přeměrom mjezy 6 a 8 cm a rosće w małowapnych wodach w srjedźnej, wuchodnej a sewjernej Europje. Kćenjowe łopjena su krótše hač keluškowe łopjena. Kćenjowy spódk je słabje 4hranity. Plěškowa tačel je jasnje konkawna a ma 6 hač do 12 płěškowych promjenjow.
- Nymphaea tetragona rosće w sewjerowuchodnej Europje. Kćenjowy spódk je jasnje štyrihranity. Keluchowe łopjena zwostawaneju hač do zrałosće płoda. Płuwace łopjena su podołhojte a docpěja šěrokosć wot 8 cm.
Wobraza
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]-
Wulke bónčawy -
ilustracija (Otto Wilhelm Thomé, 1885)
Noty
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- ↑ Pawoł Völkel: Prawopisny słownik hornjoserbskeje rěče. Hornjoserbsko-němski słownik. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 2005, ISBN 3-7420-1920-1, str. 49.
- ↑ W internetowym słowniku: Seerose
- ↑ Jurij Kral: Serbsko-němski słownik, ISBN 3-7420-0313-5, strona 124, ale w pluralu hatne husyčki
Žórła
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- GU Maxi-Kompaß Blumen, ISBN 3-7742-3852-9, strona 170 (němsce)
- GU Naturführer Blumen, ISBN 3-7742-1507-3, strona 170 (němsce)
- Seidel/Eisenreich: BLV Bestimmungsbuch Blütenpflanzen, ISBN 3-405-13557-5, stronje 64-65 (němsce)
- Schauer - Caspari: Pflanzenführer für unterwegs, ISBN 978-3-8354-0354-3, 2. nakład, 2008, strona 40 (němsce)
- Spohn, Aichele, Golte-Bechtle, Spohn: Was blüht denn da? Kosmos Naturführer (2008), ISBN 978-3-440-11379-0, strona 172 (němsce)
- Ullstein Lexikon der Pflanzenwelt, 1973, ISBN 3-550-16019-4, strona 406 (němsce)
- Kral, Jurij: Serbsko-němski słownik hornjołužiskeje rěče. Maćica serbska, Budyšin (1927)
- Rězak, Filip: Němsko-serbski wšowědny słownik hornjołužiskeje rěče. Donnerhak, Budyšin (1920)
- Völkel, Pawoł: Hornjoserbsko-němski słownik, Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin (1981)
Eksterne wotkazy
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
- Wulka bónčawa. W: FloraWeb.de. (němsce)