Alofon

Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije

Alofon (z grjek. allo - hinak hač, fōnē - hłós) je pomjenowanje z rěčespyta za wšelakorake zwukowe warianty jednoho fonema. Dalšej pomjenowani stej fonemowe warianty abo subfonemowe warianty.

Rozeznawamy mjez alofonom a fonemom, dokelž je móžno, jedyn fonem we wšelakorakich zwukowych (alofoniskich) wariantach wurjekować, bjez toho zo tutón rozdźěl so na woznam toho fonema wuskutkuje. Z pomocu systematiskich přepytowanjow fonetiskich kajkosćow na podobnosć z druhimi wariantami, wosebje z analyzu minimalnych porikow, móžemy zwuki jako alofony jednoho fonema zarjadować.

Kotra zwukowa warianta so wurjekuje, wotwisuje wot dialekta, wot koartikulaciskich efektow abo wot zwukoweje wokolnosće fonema. Štož w jednej rěči płaći jako alofoniska warianta jednoho fonema, móže w druhej rěči druhi fonem być.

Rozeznawamy:

  • Swobodna wariacija

Warianty su runoprawne realizacije jednoho fonema, na př. jazykowy [r] abo čopkowy [ʁ]. Zaměnjenje wariantow njezměni woznam.

  • Kombinatoriska wariacija

Warianty wustupuja w rozdźělnych fonologiskich wokolnosćach, na př. /k/ abo /g/ w delnjoserbšćinje. Před prědnimi wokalemi /ɛ/, /e/, /ě/ a /i/ so palatalne [k'] a [g'] wurkjekujetej, před zadnymi wokalemi /a/, /ɔ/, /o/, (/ó/), /u/ pak [k] a [g] wostanjetej (/y/ njewustupuje w tej poziciji, wón je w serbšćinje alofon wokala /i/).

Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije