Žrawcy

Tigrowy žrawc

Žrawcy (łaćonsce Selachii) su ryby z rjadownje chrymstatych rybow. Hižo před 500 milionow lětami běchu žrawcy w swětowych morjach žiwe. Ludźo maja před nimi strach, dokelž wjele z nich honja wulke tamne zwěrjata a tež bjez dalšeho čłowjeka nadpadnu. Při tym njeje kóždy žrawc strašny. Wot 450 znatych družinow je połojca we hłubokim morju pod 300 metrami žiwa a njepřińdźe ženje do bliskosće čłowjeka. K tomu přińdźe hišće, zo so někotre družiny žrawca jenož wot algow a planktona zežiwja, a druhe su zaso přemałe, zo bychu za čłowjeka strašne byli.

Rozšěrjenje

Swětodaloko w měrnych regionach, ale tež w subtropiskich a tropiskich morjach (jenož w zymje) k namakanju.

Zapadny Atlantik: wot Nowofundlandskeje do Florida, Bahamow, Kuba a sewjerny dźěl Mexiskeho golfa, Brazilska a Argentinska.

Wuchodny Atlantik: južna Jendźelska, Francoska, Senegal, Ghana, Kongo, srjedźne morjo, Južna Afrika.

Indiski ocean: Seychelle, Čerwjene morjo.

Zapadny Pacifik: Sibirska, Japanska, Koreja, China, Filipiny, Awstralska (bjez sewjernych regionow), Tasmaniska, Nowoseelandska, Nowokaledoniska.

Centralny Pacifik: Marshallowe kupy, Hawaii.

Wuchodny Pacifik: wot Kaliforniskeho golfa hač do Chilskeje.

Ćěło

Wulkosć je wot družiny k družiny hinaša. Tak docpěje najmjeńši wšěch žrawcow (koči žrawc) dołhosć 90 cm, najwjetši (wjelowy žrawc) pak dołhosć 14 m.

Skelet

Skelet žrawca wobsteji z chrymsta. Z tym móže so wón spěšnje hibać a wotstorkować. Jeho koža ma móličke zubiki. Jeli by přećiwo smužce hacał by to było kaž pěskowa papjera. Koža je jara kruta a robustna.

Kusadło

Žrawc ma tak mjenowane "rewolwerowe kusadło" štož rěka, zo po kóždym wotdźěłanym zubnym rynkom hnydom wjacore druhe narostu. Zwjetša je tuta dozady klapnjena a při čelesnju přileži. Dawa pak tež žrawcow, pola kotrychž su hnydom wjacore zubne rynki zasadźene. Wupadnje jedyn zub, klapnje hnydom za tym ležacy horje a zawrěje dźěru.

Zmysłowe organy

W morju wučini dalokosć wida maksimalnje 50 metrow. Woči njetrjebaja jara jasne być, dokelž wužiwa je žrawc jenož za spóznaće swohich woporow. Za to je wušo jara dobre. Wone je – tak prajene – powabkowy přijimowar. Wón móže zwukowe žołmy kaž tak mjenowany Infra-zwuk z 650 m dalokosće słyšeć. Nós je najskerje najwažniši organ žrawca. Žrawc móže z nim zranjene zwěrjata z 450m zdalenosće čuć.

Dychanje

Ryby dychaja tak, zo přez žabra wodźe žiwjenjowažny kislik wzaja a jón do kreje wjedu. Najwjace rybow móže aktiwnje wodu přez žabra klumpać. Žrawcy pak dyrbja přeco płuwać, zo by woda přez jich ert běžeć móhła.

Rozpłodźenje a wuwiće

Pola někotrych družinow wotpušći žónka z urinom rozhorjensku a slědnu wóń. Mužik, kotryž na tutón wóń trjechi, jej z wulkej spěšnosću slěduje, doniž wón partnerku namakał njeje. Druha metoda je, zo so w porowanskim počasu porowanske zhromadnosće stworja.

Muski žrawc wobsedźi kopulaciski organ. Nutřkowny dźěl brjušneje pjericy dźěli so do dweju penisow, kotraž so „klasper“ mjenujetaj. Přeco jedyn móže so za nutřkowne wopłodźenje wužiwać.

Porod

Žrawcowy fetus w jejku

Žrawcy porodźa swoje dźěći na troje wašnje:

• w jeju: To je mjez druhim pola bykoweho a pola kočeho žrawca pad. Čorne, kwadratiske a 4 do 6 cm dołhe jejowe toboły 90 cm wulkich kočich žrawcow, kotrež so z jednej wlečwu na kóždej tych štyrjoch róžkow na wodowych rostlinach dźerža, namakamy husto při sewjernym morju.

• žiwe: Tu přeněni so jejkowód do rodźeńcy. W jeje jednotliwej komorce so embryja přez žabra samsne žiwjene.

• woboje: Młode so z jeja žiwe porodźi. Tu pak je čas nošnosće dlěši. Zmysł leži we tym, zo je dźěćo wjetše, sylniše a móže so lěpje starać. Tute maja tež wjetšu šansu, dlěje w morjach přežiwić.

Njepřećeljo

Wot Druheje swětoweje wójny buchu přerěznje na lěto někak 100 ludźi wot žrawcow nadpadnjeni: jako kupacy, sportowscy nurjacy, z čołma padnjeni, přežiwjacy wopory čołmowych a lětadłowych njezbožow. Někak 75 – byrnjež ćežko zranjeni – přežiwi.

Na tamnym boku steji čłowjek. Wón je žrawcowy najwjetši wohrožowar. Na lěto mori so přerěznje 4,5 milionow žrawcow, z iracionalneje hidy, z „wjesela“ na tutym sporće, za škit přibrjohow, najwjace pak k jědźi. Najmjenje ludźi pak wě, zo žrawca jě, dokelž přińdźe wón z tarnowanskim mjenom do wobchodow.

Wotkaz

 Commons: Žrawcy – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow