Žołty hórkowc

Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije
Žołty hórkowc
Žołty hórkowc (Gentiana lutea)
systematika
Domena Eukaryoty
Swět Rostlinstwo
  Asteridy
Euasteridy I
rjad: (Gentianales)
swójba: Hórkowcowe rostliny (Gentianaceae)
ród: Hórkowc[1][2] (Gentiana)
družina: Žołty hórkowc
wědomostne mjeno
Gentiana lutea
L.
Wobdźěłać
p  d  w
Škitana družina

Žołty hórkowc (Gentiana lutea) je rostlina ze swójby hórkowcowych rostlinow (Gentianaceae).

Wopis[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Žołty hórkowc je 50 hač 140 cm wysoka, šěrozelena, sylna wjacelětna zelišćowa rostlina. Wona docpěwa šěrokosć wot 60 cm.

Pjenk je ruku tołsty.

Stołpiki su njerozhałuzowane.

Łopjena[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Łopjena su módrozelene, přez křiž napřećostejne a maja pjeć hač sydom wobłukojte nerwy. Wone su owalne a docpěwaja dołhosć wot hač do 30 cm.

Kćenja[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Złotožołte, krótko stołpikate kćenja steja w třojo- hač dźesaćikćenjowym njeprawym wokołku, kotrež w rozporach škličkojtych wysokich łopjenow rostu.

Rostlina rosće jara pomału a kćenje hakle ze dźesać lětami, móže so pak 40 hač 60 lět stari. Kćenja su přirunajo z druhimi encianowymi družinami jara jednory tworjene. Nektar so wotamknjenje poskićuje. Króna je likojta hač hwěžkojta a hač do spódka 5-6-kónčkata.

Symjenja[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Symjenja waža jenož něhdźe 0,001 g a so přez wětr rozšěrjuja. Kóžda rostlina płodźi něhdźe 10000 symjenjow.

Stejnišćo[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Rosće na suchich trawnikach, pastwach, płonych tymjenjach a w swětłych, na trawje bohatych lěsach.

Žołty hórkowc je wapnolubowacy a preferuje pastwišća, blokowe a wulke hona wot dólneho městna hač we wysokosći wot 2500 m NN, kotrež znajmjeńša nachwilnje włóžne a njekrute su.

Rozšěrjenje[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Tuta družina je w Alpach a druhich hórstwa wot srjedźneje a južneje Europy rozšěrjena.

Žołty hórkowc (G. lutea), ilustracija

Wužiwanje[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Korjenje so za zhotowjenje hórkowcoweho palenca wužiwaja. Hórke maćizny wotedaće slinow a žołdčiny pozbudźuja, při čimž amarogentin je najbóle hórka znata přirodna maćizna. Wón hišće w židšenju wot 1:58 000 000 hórko słodźi.

Lěkarske srědki z hórkowca pomhaja přećiwo bjezapetitnosći a bubnjenju.

Nóžki[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

  1. Pawoł Völkel: Prawopisny słownik hornjoserbskeje rěče. Hornjoserbsko-němski słownik. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 2005, ISBN 3-7420-1920-1stronje 118, 151.
  2. W internetowym słowniku: Enzian

Žórła[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

  • Botanica, Einjährige und mehrjährige Pflanzen, Über 2000 Pflanzenporträts, ISBN 978-3-8331-4469-1, strona 368 (němsce)
  • Schauer - Caspari: Pflanzenführer für unterwegs, ISBN 978-3-8354-0354-3, 2. nakład, 2008, strona 140 (němsce)
  • Spohn, Aichele, Golte-Bechtle, Spohn: Was blüht denn da? Kosmos Naturführer (2008), ISBN 978-3-440-11379-0, strona 286 (němsce)
  • Brankačk, Jurij: Wobrazowy słownik hornjoserbskich rostlinskich mjenow na CD ROM. Rěčny centrum WITAJ, wudaće za serbske šule. Budyšin 2005.
  • Kubát, K. (Hlavní editor): Klíč ke květeně České republiky. Academia, Praha (2002)
  • Lajnert, Jan: Rostlinske mjena. Serbske. Němske. Łaćanske. Rjadowane po přirodnym systemje. Volk und Wissen Volkseigener Verlag Berlin (1954)
  • Rězak, Filip: Němsko-serbski wšowědny słownik hornjołužiskeje rěče. Donnerhak, Budyšin (1920)

Eksterne wotkazy[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Commons
Commons
Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije