Zestajenkowe rostliny

Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije
Zestajenkowe rostliny
Běła margerita (Leucanthemum vulgare)
systematika
Domena Eukaryoty
Swět Rostlinstwo
  Eudikotyledony
Jadrowe eudikotyledony
  Asteridy
Euasteridy II
rjad: (Asterales)
swójba: Zestajenkowe rostliny
wědomostne mjeno
Asteraceae
Martynov
Wobdźěłać
p  d  w

Zestajenkowe rostliny (Asteraceae, ale tež Compositae) su najwjetša swójba znutřka krytosymjenjakow (Magnoliopsida). Druhej serbskej mjenje stej zestajenka[1] a košowy kwětač[1].

Wužiwanje[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Jednotliwe družiny swójby Asteraceae a wosebite jich kulturowane formy so na wšelakorym wašnju wužiwaja. Tu je njedospołne lisćina z kóždym rostlinskim dźělom, kotryž so přewažnje wužiwa. [2], [3]:

Jako solotej abo zeleninu:
Jako hojensku a korjeninsku rostlinu:
K zhotowjenju rostlinskich wolijow:
Dalše:
Pyšne rostliny:

Wulke mnohosć na družinach a jich sortow so jako pyšne rostliny we wšěch dźělach swěta wužiwaja. Wone so do parkow a zahrodow plahuja abo słuža jako rězne a suche kćenja.

Słónčnica (Helianthus annuus), Asteroideae
Kostrjanc (Centaurea cyanus), Carduoideae
Murna łočica (Mycelis muralis), rjenje so hodźa widźeć pjeć krónowych kónčki žołtych, cygomorfnych jazykowych kćenjow a dwudźělne pěsty pěstkow, Cichorioideae
Chuquiraga oppositifolia, Barnadesioideae
Trixis californica, Mutisioideae
Pertya scandens, Pertyoideae

Systematika[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Swójba Asteraceae wobsahuje něhdźe 1.600 hač 1.700 rodow z něhdźe 24.000 družinow.

Kóžda fylogenetiska analyza swójby Asteraceae pokazowaše, zo wona monofyletiska je (na př. Small 1919, Bremer 1987, Jansen and Palmer 1987, Hansen 1991, Michaels et al.1993, Lundberg & Bremer 2003).

Po nowych fylogenetiskich spóznaćach buchu nětko dwanaće podswójbow zawjedowane, kotrež cyłkownje něhdźe 43 tribusow wobsahuja.[24] Za přisłušace rody hlej jednotliwe podswójby a tribusy:

  • Asteroideae Lindl.: Wona je z něhdźe 65 % družinow wjetša podswójba. Z 20 tribusami, 1.135 rodami a 16.200 družinami, ze swětodalokim rozšěrjenjom. Nimo rołowych kćenjow eksistuja často na kromje kwětnistwa jazykowe kćenja. Jazykowe kćenja maja tři krónowe kónčki.
  • Barnadesioideae (D.Don) Bremer & Jansen: To je bazalna skupina swójby a sotrowska skupina k wšěm druhim Asteraceae a wobsahuje něhdźe 1 % družinow. Z jeničkim tribusom:
    • Barnadesieae: Z dźewjeć rodami a 94 zwjetša wodrjewjacymi družinami. Z rozšěrjenjom jenož w južnej Americe, wosebite w Andach. Krónowe rołka je dwuhubkata (hubka abo jazyk) (hubka/jazyk so ze štyrjoch krónowych łopješkow, druhe z krónoweho łopješka twori.). To je najbóle prěnjotna skupina w swójbje.
  • Carduoideae Sweet: Z třomi tribusami, 83 rodami a wjace hač 2.700 družinami, ze swětodalokim rozšěrjenom, při čimž najwjetše družiny su na sewjernej połkuli. Eksistuja jenož rołkowe kćenja.
  • Cichorioideae Chev.: Z něhdźe 35 % družinow. Z něhdźe sydom tribusami, 224 rodami a 3.600 družinami, ze swětodalokim rozšěrjenjom. Kwětnistwa wobsteja jenož z jazykowych kćenjow. Jazyk so z pjeć krónowych kónčkow twori.
  • Corymbioideae Panero & Funk: Z jeničkim tribusom:
    • Corymbieae: Z jenož jednym rodom a sydom družinami, w južnej Africe.
  • Gochnatioideae Panero & Funk: Z jeničkim tribusom:
  • Gymnarrhenoideae Panero & V.A.Funk: Z jeničkim tribusom:
    • Gymnarrheneae: Z jenož jednym rodom:
      • Gymnarrhena a jednym hač šěsć družinami, z rozšěrjenjom wot sewjerneje Afriki hač do Bliskeho Wuchoda.
  • Hecastocleioideae Panero & Funk: Z jeničkim tribusom:
    • Hecastocleideae: Z jenož jednym rodom (monogenerisckim taksonom):
      • Hecastocleis: Z jenož jednej družinu, w juhozapadnych USA:
  • Mutisioideae Lindl.: Ze 44 rodami a 630 družinami, předewšěm w južnej Americe, ale tež w Africe, Aziji a Awstraliji. Krónowa rołka je dwuhubkata (hubka abo jazyk) (hubka/jazyk so z dweju, druhe z třoch krónowych łopješkow twori.)
    • Tribus Mutisieae Cass.
    • Tribus Onoserideae (Bentham) Panero & V.A.Funk
    • Tribus Nassauvieae Cass.
  • Pertyoideae Panero & Funk: Z jeničkim tribusom:
    • Pertyeae: Z pjeć do šěsć rodami a 70 družinami wot Afghanistana hač do wuchodneje Azije. Krónowa rołka je hłuboka, njejenak dźělena.
  • Stifftioideae Panero: Z jeničkim tribusom:
  • Wunderlichioideae Panero & Funk: Z dwěmaj tribusomaj a něhdźe wósom rodami a 24 družinami w wuchodnej južnej Americe a juhozapadnej Chinje.

Rodoštom po Panero & Funk 2008 [25]:

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Barnadesioideae
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Zestajenki (Asteraceae)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Mutisioideae
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Stifftioideae
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Wunderlichioideae
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Gochnatioideae
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Hecastocleidoideae
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Carduoideae
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Pertyoideae
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Gymnarrhenoideae
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Cichorioideae
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Corymboideae
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Asteroideae
 


Nóžki[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Wotkazy[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Commons
Commons
Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije