Wšědny kardamom
| |
| Wšědny kardamom (Elettaria cardamomum) | |
| systematika | |
|---|---|
| Domena | Eukaryoty |
| Swět | Rostlinstwo |
| Monokotyledony Commelinidy | |
| rjad: | (Zingiberales) |
| swójba: | Jumbjerowe rostliny (Zingiberaceae) |
| ród: | Kardamom (Elettaria) |
| družina: | Wšědny kardamom |
| wědomostne mjeno | |
| Elettaria cardamomum | |
| (L.) Maton | |
Wšědny kardamom (Elettaria cardamomum) je rostlina ze swójby jumbjerowych rostlinow (Zingiberaceae), kotraž so jako korjenina wužiwa.
Wopis
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Wšědny kardamom je wjacelětna rostlina z sylnym ricomom. Jednotliwe stwjelca z wjele łopjenami su zwjetša 2-3 metrow wysoke, rědko su hač do 5,5 m wysoke. Kiješk z kćenjemi wurosće z nadzemskich kiješkow a je hač do 1,5 metrow wysoki. Kćenja su zrjadowane w kićach a maja swětłomódre łopjena ze žołtymi kromami. Płody su zeleno-žołte słomojte kapsle z třomi bokami. W kóždej kapsli je 16–24 čerwjenobrunych symjenjow, kotrychž formy so rozeznawaja.
Stejnišćo
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Pochad
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Kardamom pochadźa z južneje Indiskeje a z kupy Sri Lanka. Indiski kardamom je mjeńši, ale wjace aromatiski. Kardamom so dźensa tež z Guatemale, Tanzanije a Vietnama importuje.
Wužiwanje w kuchni
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]W kardamomowych symjenjach je eteriski wolij, čehoždla maja pikantnu, słódkowótru aromu. Dokelž kardamom swój aroma spěšnje pozhubuje, so hodźi jón w kapslach wobchować a symjenja hakle před wužiwanjom wupróć a zemlěć.
Kardamom je rozšěrjeny předewšěm w aziatiskej kuchni. W europskej kuchni so wužiwa při pječenju hodowneho pječwa, na př. poprjanca. Nimo toho so wužiwa tež za kołbasy, likery a jako dźěl korjeninskich měšeńcow. Při hotowanju arabskeho kofeja je rozšěrjeny nałožk, kofej z kardamomom korjenić. Runje tak so wužiwa za hotowanje čaja z mlokom, kotryž so tradicionelnje po islamskej rańšej modlitwje postaja.
-
Wšelake schodźenki při hotowanju kardamomoweho pulwra .
Žórła
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- Brankačk, Jurij: Wobrazowy słownik hornjoserbskich rostlinskich mjenow na CD ROM. Rěčny centrum WITAJ, wudaće za serbske šule. Budyšin 2005.
- Kubát, K. (Hlavní editor): Klíč ke květeně České republiky. Academia, Praha (2002)
- Lajnert, Jan: Rostlinske mjena. Serbske. Němske. Łaćanske. Rjadowane po přirodnym systemje. Volk und Wissen Volkseigener Verlag Berlin (1954)
- Rězak, Filip: Němsko-serbski wšowědny słownik hornjołužiskeje rěče. Donnerhak, Budyšin (1920)
