Pózdnja lipa

Pózdnja lipa

Pózdnja lipa (Tilia cordata)
systematika
Domena	Eukaryoty
Swět	Rostlinstwo
	Eurosidy II
rjad:	(Malvales)
swójba:	Šlězowe rostliny (Malvaceae)
podswójba:	Lipowe rostliny (Tilioideae)
ród:	Lipa (Tilia)
družina:	Pózdnja lipa
wědomostne mjeno
Tilia cordata
P.Mill.

Pózdnja lipa (Tilia cordata) je štom z podswójby lipowych rostlinow (Tilioideae) znutřka swójby šlězowych rostlinow (Malvacea).

Wopis

Pózdnja lipa je štom, kotryž docpěje wysokosć wot 10 hač do 30 m. Rostlina je čućiwa přećiwo sypanskej seli.

Króna je husta, šěroka a horbata. Zdónk je mócny, runy a zwjetša krótki a ma podołhostnje brózdźenu, husto rjapikatu, načorń šěru skoru.

Młode hałuzy a pupki su oliwozelene abo čerwjenojte. Zymske pupki su jejkojte, njesu 2-3 nahe, zelene hač čerwjene šupizny a docpěwaja dołhosć wot 5 hač do 7 mm. Nakónčny pupk faluje.

Łopjena

Měnjate, dołho stołpikate łopjena docpěja dołhosć wot 2 hač do 10 cm a su křiwje wutrobojte, zubate, tołstojte-proste a na hornim boku mutne, ćmowozelene a na delnim boku šěro módrozelene. Rozporowe kuty hłownych nerwow njesu brunojte horšće włosow. Jich stołpik je nahi a docpěwa dołhosć wot 2 hač do 5 cm. Łopjency docpěja dołhosć a šěrokosć wot 3 hač do 10 cm. Kroma je runostajnje rězana.

Kćenja

Tilia cordata

Kćěje wot junija hač julija, něhdźe 14 dnjow pozdźišo hač zažna lipa. Žołtojće běłe, wonjace, dwusplažne kćenja so po łopjenach jewja a steja po třoch hač po dźesaćoch (dwanaćoch) we kwětnistwje a docpěja wulkosć wot 1 hač 1,5 cm. Wone su ze swětłym, křidleškojtym, 4 hač 8 cm dołhim nošnym łopješkom zarosćene. Pjeć krónowych łopješkow docpěje dołhosć wot 4 hač 8 mm a je nažołć běłe a owalne. Keluškowe łopješka su jejkojte, běłe, kosmate a docpěja dołhosć wot 3 mm. 30 próškowych łopješkow steji w pjeć promjenjach a je wšě płódne.

Płody

Płody su ćeńkosćěnate, kožojte a njejasnje hranite. Wone docpěja tołstosć wot 5 hač do 7 mm a jenož jedne symjo wobsahuja. Płódnistwo docpěje dołhosć wot 8 hač do 10 cm. Kředliška docpěja šěrokosć wot 8 hač do 15 mm a njedosahuja hač k spódkej stołpika płódnistwa. Płody w septembrje dozrawja.

Stejnišćo

Rosće w lěće ćopłych lěsach, předewšěm w dubowych a hrabowych lěsach, ale tež w łučinowych lěsach hromadu z klonami abo chójnami.

Často so jako pólnu drjewina, w štomowych žiwych płotach, na dróhach a w parkach plahuje.

Rozšěrjenje

Rostlina je wot Pyrenejow hač do Urala rozšěrjena, při čimž w Skandinawiskej jenož w južnym dźělu wustupuje a w Irskej, Šotiskej, na južnym Balkanje a na wulkich kupach Srjedźneho morja faluje.

Žórła

• Bruno P. Kremer: Steinbachs Naturführer Bäume & Sträucher, ISBN 978-3-8001-5934-5, strona 280 (němsce)
• Mayer, Schwegler: Welcher Baum ist das?, Bäume, Sträucher, Ziergehölze, ISBN 978-3-440-11273-1, strona 148 (němsce)
• Schauer - Caspari: Pflanzenführer für unterwegs, ISBN 978-3-8354-0354-3, 2. nakład, 2008, strona 438 (němsce)
• Spohn, Aichele, Golte-Bechtle, Spohn: Was blüht denn da? Kosmos Naturführer (2008), ISBN 978-3-440-11379-0, strona 402 (němsce)
• Spohn: Welcher Baum ist das? Die neuen Kosmos-Naturführer, ISBN 978-3-440-10794-2, strona 116 (němsce)
• Ulrich Hecker: BLV Handbuch Bäume und Sträucher, ISBN 978-3-8354-0021-4, stronje 260-261 (němsce)
• Brankačk, Jurij: Wobrazowy słownik hornjoserbskich rostlinskich mjenow na CD ROM. Rěčny centrum WITAJ, wudaće za serbske šule. Budyšin 2005.
• Kubát, K. (Hlavní editor): Klíč ke květeně České republiky. Academia, Praha (2002)
• Lajnert, Jan: Rostlinske mjena. Serbske. Němske. Łaćanske. Rjadowane po přirodnym systemje. Volk und Wissen Volkseigener Verlag Berlin (1954)
• Rězak, Filip: Němsko-serbski wšowědny słownik hornjołužiskeje rěče. Donnerhak, Budyšin (1920)

Eksterne wotkazy

• Pózdnja lipa. W: FloraWeb.de. (němsce)