Jurij Chěžka

Jurij Chěžka

Jurij Chěžka (pseudonymaj Hórčanski, Ludomil; němsce Georg Keschka; * 22. julija 1917 w Hórkach, † w oktobrje 1944 w Juhosłowjanskej) bě serbski basnik a płaći ze swojimi cyłkownje jenož 54 basnjemi jako prěni zastupjer moderneje poezije dwaceteho lětstotka w serbskej literaturje.

Jurij Chěžka narodźi so 22. julija 1917 w Hórkach jako třeće ze šěsć dźěći do swójby skałarja a twarca studnjow Mikławša Chěžki (1868–1931). Jeho mać Hana, rodźena Delenkec (1887–1984), pochadźeše z Haslowa a bě znata swojeho njewšědneho powědarskeho talenta dla. W knižce Pawoła Neda „Wopyt pola bajkarki“ (Budyšin 1957) bu jej pomnik w ludowědnej literaturje stajeny. Nan znjezboži smjertnje jako běše Jurij runje 14 lět stary a Chěžkec swójba bědźeše so po tym jara z nuzu a chudobu.

Po połpjata lěće na šuli w Chrósćicach wopytowaše Jurij Chěžka na doporučenje Chróšćanskeho fararja Jakuba Šewčika Arcybiskopski gymnazij w Praze, hdźež bě z chowancom katolskeho internata. Wuwučowanska rěč bě čěšćina. W serbšćinje wukmanješe serbskich chowancow Mikławš Krječmar na kónctydźenskich zhromadźiznach 1931 wobnowjeneje „Serbowki“.

1936 debitowaše Jurij Chěžka z prěnimi poetiskimi probami w „Serbskim studenće“. W maturitnych prózdninach lěta 1937 napisa wón zběrku z 23 basnjemi pod titulom „Na puću za druhej domiznu“. Zběrka je so jako rukopisny zešiwk wuchowała a wobsahuje jadro jeho noweje serbskeje poezije.

Štwórć lěta po zakazu „Serbskich Nowin“ w lěću 1937 wuńdźe prěnje čisło „Gmejnskeje heje“ („organ towarstwa serbskich studowacych w Praze“) z Jurjom Chěžku jako zamołwitym redaktorom. W dźewjeć čisłach časopisa namakaja so poslednje jeho basnje.

Po maturje bě so na Karlowej uniwersiće na studij bohemistiki a germanistiki a w pódlanskim předmjeće sorabistiki zapisał. Katedra za serbsku rěč, literaturu a kulturne stawizny bě so jako prěnja sorabistiska katedra w lěće 1933/34 załožiła. Profesuru bě dóstał dr. Josef Páta.

Po wobsadźenju Čěskosłowakskeje dnja 15. měrca 1939 zaja Gestapo Chěžku proserbskich aktiwitow dla a přewjeze jeho do přepytowanskeje jatby do Drježdźan. Wobhladniwje pak bě z časom wšón pisomny material schował a tuž jeho po měsacu zaso pušćichu, zo bychu jeho štyri njedźele na to do wójska sćahnyli. Z jeho štyrilětneho wójnskeho časa w Francoskej, Bołharskej, Grjekskej a Juhosłowjanskej su so zachowali někotre listy z fronty, kotrež je Mikławšej Krječmarjej do Prahi napisał. Mjez 13. a 17. oktobrom 1944 dezertowaše z Wehrmachty w bliskosći juhosłowjanskich městow Kraljevo, Kruševac a Kragujevac a na njeznate wašnje zahiny.

Serbska šula „Jurij Chěžka“ w Chrósćicach

Zakładna šula w Chrósćicach nosy jeho mjeno. Při ródnym domje w Hórkach dopomina wopomnjenska tafla na njeho.

Twórby

• Jurij Chěžka: Na puću za druhej domiznu [rukopis], 1937
• Jurij Chěžka: Poezija małej komorki (Poesie der kleinen Kammer), Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1971
• Die Erde aus dem Traum. Gedichte. Wudał Kito Lorenc, Domowina-Verlag, Bautzen 2002.

Literatura

• Dietrich Scholze: Stawizny serbskeho pismowstwa 1918–1945. LND, Budyšin 1998, str. 179–188

Žórło

• Franc Šěn: Chěžka, Jurij. W: Jan Šołta, Pětr Kunze, Franc Šěn (wud.): Nowy biografiski słownik k stawiznam a kulturje Serbow. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1984, str. 207sl.

Wotkaz

• Dietrich Šołta: Jurij Chěžka (1917–1944) w Sakskej biografiji (serbsce a němsce)