Čerwjena bozanka
| |
| Čerwjena bozanka (Sambucus racemosa) z jeje čerwjenymi płodami | |
| systematika | |
|---|---|
| Domena | Eukaryoty |
| Swět | Rostlinstwo |
| Asteridy Euasteridy II | |
| rjad: | (Dipsacales) |
| swójba: | Pižmonkowe rostliny (Adoxaceae) |
| ród: | Bozanka[1][2] (Sambucus) |
| družina: | Čerwjean bozanka |
| wědomostne mjeno | |
| Sambucus racemosa | |
| L. | |
Čerwjena bozanka (Sambucus racemosa) je rostlina ze roda Bozanka ze swójby pižmonkowych rostlinow (Adoxaceae).
Wopis
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Čerwjena bozanka je kerk abo małki, w prawym měrje rozhałuzowany štom, kotryž docpěwa wysokosć wot 1 hač do 4 metrow.
Hałuzy je zrunane abo tróšku přewisuja.
Skora je swětło brunošěra a ma mnoholičbne wulke korkowe brodawki.
Łopjena
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Přećiwostejne łopjena wobsteja z 5 owalnych hač jejkojtych, wótro zubatych pjerkowych łopješkow, kotrež su něhdźe 5-10 cm dołhe, na hornim boku ćmowozelene, na delnim boku módrojte a jenož mało móškaće kosmate. Zwjetša su pjećličbnje njeporowje pjerite. Při wuhonjowanju w nalěću wone su načerwjeń přeběžane na rozdźěl wot družiny čorneje bozanki (Sambucus nigra) (=rozeznawanske znamjo).
Nazymske barbjenje je blědožołte. Při rozrybowanju sylnje, tróšku njepřijomnje wonjeja.
Kćenja
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Kćěja wot apryla hač meje. Kwětnistwo je něhdźe 5 hač 8 cm dołha, jejkojta pakić. Małke kćenja su kremoběłe a so z łopjenami jewja. Wone přijomnje wonjeja.
Płody
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Płody su ćěmnočerwjene jahody, kotrež su njejědojte. Ale jich płodowe mjaso je jenož po wohrěwanju jědźna.
Jeničce symjenja wobsahuja jědojty sambunigrin, kotryž sylny bluwanski powabk zawinuje.
Ptaki rad płody jědźa.
Stejnišćo
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Rosće w swětłych kerčinach, jehlinowych lěsach, na kromach, na pućnych kromach. Preferuje słónčne hač połsćinowe stejnišća na wutkatych čumpatych pódach.
Rozšěrjenje
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Rostlina je w srjedźnej a južnej Europje, južnje hač do Pyrenejow, sewjerneje Italskeje a Bołharskeje rozšěrjena, při čimž w Skandinawiskej jenož z kulturow wodźiwjena a w Alpach we wysokosćach wot hač do 1400 m wustupuje.
Nimo toho tež w Prědnjej Aziji hač Chinskeje wustupuje.
Wužiwanje
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Kćenjowe a jahodowe hałuzy wužitneje rostliny so jako wazowu debu wužiwaja. Płody so móžeja kaž te wot družiny čorna bozanka předźěłaja.
Nóžki
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- ↑ Pawoł Völkel: Prawopisny słownik hornjoserbskeje rěče. Hornjoserbsko-němski słownik. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 2005, ISBN 3-7420-1920-1, str. 51.
- ↑ W internetowym słowniku: Holunder
Žórła
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- Bruno P. Kremer: Steinbachs Naturführer Bäume & Sträucher, ISBN 978-3-8001-5934-5, stronje 364-365 (němsce)
- Schauer - Caspari: Pflanzenführer für unterwegs, ISBN 978-3-8354-0354-3, 2. nakład, 2008, strona 462 (němsce)
- po němskej wikipediji:
- Haeupler, Muer: Bildatlas der Farn- und Blütenpflanzen Deutschlands. 2. Auflage; Ulmer Verlag, Stuttgart (2007). ISBN 978-3-8001-4990-2
- Erhardt, Götz, Bödeker, Seybold: Zander - Handwörterbuch der Pflanzennamen. 17. Auflage; Ulmer Verlag, Stuttgart (2002). ISBN 3-8001-3573-6
- Botanica - Das Abc der Pflanzen. 10000 Arten in Text und Bild; Tandem Verlag (2003). ISBN 3-8331-1600-5
- Aichele, D., Golte-Bechtle, M.: Was blüht denn da: Wildwachsende Blütenpflanzen Mitteleuropas. Kosmos Naturführer (1997)