Zbrunjenje

Zbrunjenje je bytostny prezes k tworjenju pódy (pedogenesa), při kotrymž wutworja so w pódźe přez rozprochnjenje intensiwnje přebarbjene železne wjazby, kotrež barbu pódy wobwliwuja.

Wopisanje[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

W pódźe předleža wjele železojte primarne-minerale kaž olivin, biotit, amphibol abo pyroxy. Dla chemiskeho rozprochnjenja so do mineralnych roštow zatwarjeny, bjezbarbne železo(II) swobodnje sadźi. Potom oksyduje železo w přitomnosći z wodu a kislikom k rozdźělnym a barbnym železo(III) wjazbam. Tute wobala mineralne zornja jako drobnuška kóžka a wobwliwuja hromadźe z humusom (čorny) barbu pódy.

Kotre wjazby w kotrym mnóstwje nastanu, je wot klimatiskimi wuměnjenjow wotwisnje (temperatura a disponujomnosć wody).

Pod chłódnymi klimatami měrneje cony tworja so brunojte železowe oksydy kaž lepidokrokit (γ-Fe³⁺O(OH)) abo goethit (α-Fe³⁺O(OH)). Z tuteje přičinje maja skoro wšitke pódy w srjedźnej Europje brunojtu barbu. Rozprochnjeny podpódny horicont (b-horicont) pomjenuje so často tež jako zbrunjenski horicont a je přiznamjo daloko rozšěrjeneje pódoweje družiny bruneje pódy.
Pod ćoplišimi subtropiskimi hač do tropiskich wuměnjenjemi twori so předewšěm čerwjenkojty železowy(III) oksyd (hämatit/Fe₂O₃). Tohodla su pódy tuteje klimaty husto intensiwnje čerwjene abo oranžojte (n. př. ferralsol abo terra rossa). Zapřijeće zbrunjenje njepřitrjechi z tym samo na sebi. Tu jedna so skerje wo zčerwjenje (rubefizěrowanje).

Tworjenje wobkładow wo prěnjotne minerale zadźěła přeměstnjenje železa z pódneho horiconta. Najprjedy zadźěwane podzolěrowanje docpěje hakle po spadowanju wapnoweje koncentracije(wotkalkowanje) a zastajenjom pH-hódnoty pod 7 (skisanje) wyši rozměr.

Zbrunenje je njedźělomne z procesom zhlinjena zwjazane. Tu tworja so w pódźe ze swobodne zasadźenych wobstatkow rozprochnjenja primarnych mineralow nowe sekundarne mineralije. Tute pokazaja pak mjeńšu wulkosć zorna, přez čož tekstura so drobnišo k šlufej a hliny sta.

Literatura[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Fritz Scheffer: Lehrbuch der Bodenkunde / Scheffer/Schachtschabel. neubearb. und erw. von Hans-Peter Blume u. a.,. 15. Auflage. Spektrum Akademischer Verlag, Heidelberg – Berlin 2002, ISBN 3-8274-1324-9, S. 448 sć.