Přimórski žerowc
| |
| Přimórski žerowc (Sequoia sempervirens) | |
| systematika | |
|---|---|
| Domena | Eukaryoty |
| Swět | Rostlinstwo |
| rjadownja: | Coniferopsida |
| rjad: | Konifery (Coniferales) |
| swójba: | Cypresowe rostliny (Cupressaceae) |
| podswójba: | Žerowc (Sequoioideae) |
| ród: | (Sequoia) |
| družina: | Přimórski žerowc |
| wědomostne mjeno za ród | |
| Sequoia | |
| Endl. | |
| wědomostne mjeno za družinu | |
| Sequoia sempervirens | |
| (D.Don) Endl. | |
Přimórski žerowc (Sequoia sempervirens) je rostlina ze swójby cypresowych rostlinow (Cupressaceae). Wona je jenička družina w rodźe (Sequoia).
Po někotrych žórłach so do swójby ćisowcowych rostlinow (Taxodiaceae) přirjaduje.
Wopis
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Přimórski žerowc je přeco zeleny štom, kotryž docpěje wysokosć wot 20 hač do 30 m, druhdy wjace hač 100 m. Rostlina je jara dołho žiwa, při čimž móže starobu wot hač do 3500 lět docpěć. Kehelojta króna je šwižna. Zdónk je dołhi. Skora je ćmowobruna hač čerwjenobruna, hłuboko brózdźena a kaž hubica mjechka. Wona ma hłuboke, paralelne a wertikalne rozpukliny. Krótke wurostki často kaž promješki steja na dołhich wurostkach. Hałuzy steja w njeprawidłownych mutličkach.
Štom a předewšěm jeho skora wuchadźa wóń, kotraž je tej wot chójnoweho drjewa podobna. Wona je jedna z małko koniferow, kotrež z wotrězaneho pjenka znowa wubiwa.
Jehły
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Mjechke, kónčkojte jehły su wopłonjene, ćmowozelene hač namódreń zelene docpěja dołhosć wot 0,5 hač 2 (2,5) cm. Wone su njejenak dołhe a na dołhich wurostkach šrubikojće steja, ale na krótkich wurostkach dwulinkojće wjerškaće.
Kćenja a hable
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Kćěje wot februara hač do měrca. Rostlina je jednodomna. Kwětnistwa su njenapadne. Muske kćenja su žołte a steja po wjacorych na młodych wurostkowych kónčkach. Žónske kćenja zwjetša steja na staršich hałuzach.
Hable su jejkojte a docpěja dołhosć wot 2 hač do 2,5 (3) cm. Wone zruna steja abo přewisuja. Hable wot septembra hač do nowembra dozrawja. Při dozrawjenych hablach so šupizny rózno rozdźěraja.
Stejnišćo
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Rosće jenož regionach z miłych zymach. Ma radšo wutkate, włóžne, hłuboke, přesakliwe pódy. Spěšnje rosćace młode štomy potrjebuja wjele wody.
Rozšěrjenje
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Pochadźa ze sewjerneje Ameriki, při čimž tam jenož w mjezowanym arealu wot južneho Oregona hač do srjedźneje Kaliforniskeje dźiwje wustupuje.
Wužiwanje
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Štom so w Europje w arboretach a parkach plahuje. Čerwjenobrune drjewo bu jako twarske drjewo a za zhotowjenje meblow wužiwane. Tohodla přirodne wustupowanja buchu dla pušćenja drjewa jara deciměrowane. Dźensa zbytkowe wustupowanja steja w přirodnych rezerwatach.
Sorty
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- Sorta 'Adpressa' je małoróstna forma, kotraž ma za čas wjele lětach jenož wysokosć wot 1 m a šěrokosć wot 2 m, pozdźišo docpěje wysokosć wot hač do 6 m.
- Sorta 'Aptos Blue' njese módrozelene lisćo. Jeje kónčki hałuzow přewisuja.
- Sorta 'Los Altos' njese ćmowozelene, twjerde lisćo.
- Sorta 'Santa Cruz' njese blědźozelene, něžne lisćo, kotrež lochko wisa.
Žórła
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- Botanica, Bäume und Sträucher, Über 2000 Pflanzenporträts, ISBN 978-3-8331-4467-7, strona 856 (němsce)
- Bruno P. Kremer: Steinbachs Naturführer Bäume & Sträucher, ISBN 978-3-8001-5934-5, strona 80 (němsce)
- Mayer, Schwegler: Welcher Baum ist das?, Bäume, Sträucher, Ziergehölze, ISBN 978-3-440-11273-1, strona 254 (němsce)
- Brankačk, Jurij: Wobrazowy słownik hornjoserbskich rostlinskich mjenow na CD ROM. Rěčny centrum WITAJ, wudaće za serbske šule. Budyšin 2005.
- Kubát, K. (Hlavní editor): Klíč ke květeně České republiky. Academia, Praha (2002)
- Lajnert, Jan: Rostlinske mjena. Serbske. Němske. Łaćanske. Rjadowane po přirodnym systemje. Volk und Wissen Volkseigener Verlag Berlin (1954)
- Rězak, Filip: Němsko-serbski wšowědny słownik hornjołužiskeje rěče. Donnerhak, Budyšin (1920)
