Matej Bogumił Broniš
Matej Bogumił Broniš (němsce Mathias Gotthelf Bronisch; * 3. junija 1868 w Lutolu, † 12. januara 1937 w Berlinje-Wilmersdorfje) bě serbski farar, rěčespytnik a wodźićel delnjoserbskich Młodoserbow.
Narodźi so jako štwórty syn Lutolskeho fararja Pawoła Fryca Broniša a jeho mandźelskeje Awgusty</ref>Křćenska kniha Lutolskeje wosady, čo. 12/1868</ref> a wopytowaše wot 1877 do 1886 gymnazij w Choćebuzu. Potom studowaše ewangelsku teologiju a slawistiku w Göttingenje, Berlinje a Lipsku. Wot 1900 do 1903 bě pomocny farar při klóšterskej (serbskej) cyrkwi w Choćebuzu, wot 1903 do 1908 z fararjom w Górjenowje a wot 1908 do 1917 w Barmenje-Elberfeldźe. Wot 1917 do 1937 skutkowaše jako wyši farar a superintendent w Čelichowje (tehdy němsce Züllichau, dźensa pólsce Sulechów) a bu 1933 po přewzaću mocy přez nacionalsocialistow na někotre měsacy zajaty.
Po zběhnjenju fakultatiwneje wučby serbšćiny na Choćebuskim gymnaziju w lěće 1888 započa Broniš swojich sobušulerjow w maćeršćinje rozwučować. Z tutoho kruha wutwori so pozdźišo pod Bogumiłom Šwjelu a Wylemom Nowym delnjołužiske młodoserbske hibanje. Broniš wobdźěleše so na zarjadowanju koncertow Młodoserbow a wustupi tež wospjet jako swjedźenski rěčnik. W lěće 1890 wudawaše za někotre tydźenje prěnju delnjoserbsku młodźinsku nowinu Serbska Wutšoba. Hromadźe z Kitom Šwjelu a Hendrichom Jordanom přełoži Robinson Crusoe do delnjoserbšćiny. Jeho wosebity zajim słušeše rěčespytnym prašenjam. Promowowaše z dźěłom wo kašubskich dialektach a dopisowaše mjez druhim rěčne powučenja do Bramborskeho Casnika.
Matej Bogumił Broniš bě sobustaw serbskeho studentskeho towarstwa Sorabicum w Berlinje. 1889 załoži serbske spěwne towarstwa w Chmjelowje, Zaspach a Škódowje.
Spisaj
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- Die oskischen I- und E-Vocale. Eine statistisch-descriptive und sprachgeschichtlich-vergleichende Untersuchung. Leipzig: W. Drugulin, 1892 (disertacija)
- Kaschubische Dialectstudien. 2 Hefte. Leipzig: Otto Harrassowitz. 1896, 1898
Žórło
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- Gerat Hančka: Broniš, Matej Bogumił. W: Jan Šołta, Pětr Kunze, Franc Šěn (wud.): Nowy biografiski słownik k stawiznam a kulturje Serbow. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1984, str. 74sl.
Literatura
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- Friedhelm Hinze: Zu Leben und Werk von Gotthelf Matthias Bronisch (1868–1937). W: Zeitschrift für Slawistik zwjazk 37/2, 1992, str. 283–286 (online)
Wotkaz
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- Twórby a wotkazy k nim pola Wikisource (němsce)