Harry S. Truman

Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije
Harry S. Truman (1945)
Trumanowe podpismo
Trumanowe podpismo

Harry S. Truman (* 8. meje 1884 w Lamar, Missouri; † 26. decembra 1972 w Kansas City, Missouri) bě US-ameriski politikar Demokratiskeje strony, kotryž bě wot 1945 do 1953 z 33. prezidentom Zjednoćenych statow. Do toho bě w lěće 1945 skrótka z wiceprezidentom pod Rooseveltom a wot 1935 do 1945 zastupjer Missourija w US-ameriskim senaće.

Truman pochadźeše ze skromnych wobstejnosćow, wobdźěleše so 1918/19 jako wojak w Prěnjej swětowej wójnje a zastupi po zwrěšćenju swojich předewzaćelskich aktiwitow spočatk 1920tych lět do regionalneje politiki. Wot 1935 bě z čłonom ameriskeho senata. Jako předsyda wuběrka za produkciju brónjow za čas Druheje swětoweje wójny nabywa znatosć na nacionalnej runinje a nastupi při prezidentowych wólbach 1944 hromadźe z Rooseveltom jako kandidat za wiceprezidenta. Jako tajki amtěrowaše jenož wot januara do apryla 1945, hdyž přewza po smjerći Roosevelta zastojnstwo prezidenta.

Politika[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Mjeztym zo Němska hižo štyri tydźenje po tym kapitulowaše, bu wójna w Aziji hakle po zasadźenju jadroweju bombow nad japanskimaj městomaj Hirošima a Nagasaki skónčena. Jako prezident wobdźěleše so Truman na Podstupimskej konferency. Po kóncu wójny přiběraše napjatosć mjez nowymaj supermocomaj, kotraž wjedźeše do „zymneje wójny“ mjez zapadom pod wjednistwom Zjednoćenych statow a wuchodnym blokom po boku Sowjetskeho zwjazka. Trumanowa wotmołwa na tute wuwiće bě politika „zahaćenja“ komunizma, tak mjenowany containment. Wot 1948 podpěrowachu Zjednoćene staty z Marshallowym planom zapadoeuropske staty, mjeztym zo dźěłachu dale na wuwiwanju atomowych brónjow.

Prezidentowe wólby 1948 zdoby Truman njejapcy přećiwo wužadowarjej Thomasej Deweyjej. Politiski konflikt z wuchodnym blokom so dale přiwótřowaše a wudyri w lěće 1950 jako Korejska wójna, prěnja zastupjerska wójna w konflikće mjez zapadom a wuchodom.

W nutřkownej politice planowaše Truman pod hesłom Fair Deal wutwarjenje Rooseveltoweho socialneho stata, štož so pak dla spjećowanja konserwatiwnych mocow w kongresu njeporadźi. W lěće 1948 zahaji so nimo toho wotstronjenje rasoweho dźělenja w ameriskim wójsku. Při wólbach 1952 hižo njenastupi. Z naslědnikom sta so demokratiski kandidat a bywši general Dwight D. Eisenhower.

Truman zemrě 1972 w starobje 88 lět a bu w Kansas City pochowany.

Wotkazy[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

 Commons: Harry S. Truman – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow
Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije