Franklin D. Roosevelt

Franklin Delano Roosevelt (* 30. januara 1882 w Hyde Park, New York; † 12. apryla 1945 we Warm Springs, Georgia) bě US-ameriski politikar Demokratiskeje strony, kotryž bě wot 1933 hač do swojeje smjerće 1945 z 32. prezidentom Zjednoćenych statow. Do toho bě wot 1929 do 1932 z guwernerom swojeho ródneho stata New York.

Jako kandidat swojeje strony doby při prezidentowych wólbach w nowembrje 1932 nad amtěrowacym prezidentom Herbertom Hooverom. Po prěnjej hamtskej dobje bu w lětach 1936, 1940 a 1944 znowa wuzwoleny a je tuž jenički US-ameriski prezident, kiž swoje zastojnstwo dlěje hač dwě hamtskej periodźe wukonješe

Politika

Nutřkownopolitisce płaći tak mjenowany New Deal k wojowanju přećiwo swětowej hospodarskej krizy jako Rooseveltowa najwažniša naprawa. Z tutym zwjazane běchu prěnje kroki k etablěrowanja US-ameriskeho socialneho stata, kaž na přikład zawjedźenje socialneje zawěsćernje a minimalneje mzdy.

We wonkownej politice steješe Rooseveltowa politika wot 1939 pod zaćišćom wot nacionalsocialistiskeje Němskeje wjedźeneje Druheje swětoweje wójny w Europje. Prěnjotnje neutralne Zjednoćene staty pomhachu swojim europskim zwjazkarjam – wosebje Zjednoćenemu kralestwu – wot 1940 ze sylnym dodawanjom brónjow a po japanskim nadpadźe na namórniske stejišćo Pearl Harbour dnja 7. decembra 1941 tež z wójskom na bitwišćach. Roosevelt rozsudźi so za to, w tak mjenowanej anti-Hitlerowej koaliciji tež ze Sowjetskim zwjazkom pod Józefom Stalinom hromadźe dźěłać, kotryž běchu Zjednoćene staty hakle pod jeho wjednistwom w lěće 1933 oficielnje připóznali. W poslednich lětach bě jedyn z nawodnych iniciatorow załoženja Zjednoćenych narodow, kotrež mějachu po jeho předstawach mjezynarodnym konfliktam kaž swětowej wójnje přichodnje zadźěwać.

Roosevelt ćerpješe wot lěta 1921 pod spinalnej mortwicu, čehoždla njemóžeše sam běžeć. Měsac do kapitulacije Němskeje zemrě dnja 12. apryla na mozowe krawjenje. Z naslědnikom sta so jeho wiceprezident Harry S. Truman.