Esiw

Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije

Esiw (wot łaćonskeho esse = „być“) je pad w finougriskich rěčach, kotryž staw wupraji.

W serbšćinje wotpowěduje esiwej často słowo „jako“ we wobrotach kaž na př. „jako wučer“.

Finsce[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

W finšćinje ma esiw kóncowku -na resp. -nä, na př. lapsena = „jako dźěćo“. Kóncowka so złožuje po wokalnej harmoniji. Při słowach z stopjenjowej změnu (němsce Stufenwechsel) so „sylny“ stopjeń wužiwa. Přikłady:

  • kissana, kissoina „jako kóčka/kóčki“ (wot kissa „kóčka“)
  • koirana, koirina „jako pos/posy“ (wot koira „pos“)
  • jalkana, jalkoina „jako noha/nohi“ (wot jalka „noha“)
  • lehmä, lehmi „jako kruwa/kruwy“ (wot lehmä „kruwa“)
  • pöytä, pöyti „jako blido/blida“ (wot pöytä „blido“)

Esiw so tež jara často temporalnje wužiwa, mjez druhim při wšědnych dnjach, na př.: Tulen perjantaina. = „Přińdu pjatk.“

Estisce[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

W estišćinje je kóncowka -na, na př. müüjana „jako předawar“, müüjatena „jako předawarjo“, jalana „jako noha“, jalgadena abo jaluna „jako nohi“. Na rozdźěl wot finšćiny steji słowo zwjetša w słabym stopjenju. We wobchadnej estišćinje bě esiw so zminył a bu na spočatku 20. lětstotka kumštnje zaso do spisowneje rěče zawjedźeny.

Samisce[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

W samišćinje ma esiw kóncowku -n, při čimž so mjez singularom a pluralom njerozeznawa. W słowach z stopjenjowej změnu ma esiw samsny stopjeń kaž nominatiw w singularje.

Přikład: Son lea isidin dálus. = „Wón je bur na dworje.“ (po słowach.: „jako bur“)

Madźarsce[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Madźaršćina znaje dwě formje esiwa [1] [2] [3]. Wobě formje stej we wobchadnej rěči skerje rědkej a so normalnje jenož w pisanej formje (literatura) namakatej.

Esiw-modal[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Esiw-modal so ze sufiksom -ul abo -ül twori. Wón je po słowach kaž přirunace „kaž“ abo „jako“ rozumić. Přikłady:

  • barátjául fogad = „jako přećel akceptować“ (t.r., njedyrbi žadyn přećel być)
  • fivérül szeret = „kaž bratra lubować“ (tež jeli wón to njeje)
  • kutyául érzi magát = „so čuje kaž pos“ (hačrunjež wón wočiwidnje žadyn pos njeje)
  • hajóul = „jako łódź“
  • például = „jako přikład“

Esiw-formal[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Esiw-formal so ze sufiksom -ként twori. Wón woznamjenja w serbšćinje tak wjele kaž „jako“. Přikłady:

  • tanárként dolgozik = „jako wučer dźěłać“ (t.r., wón je w tutym momenće wučer)
  • orvosságként bevette = „jako medicinu jědźeny“ (t.r. tak wjele kaž, wona je medicina)
  • elsőként = „jako prěni“

Nóžki[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

  1. Tamás Forgács, Ungarische Grammatik. 2. Aufl., Edition Praesens, Wien 2004, S. 170f
  2. Borbála Keszler (Hg.), Magyar Grammatika. Nemzetközi Tankönyvkiadó, Budapest 2000, S. 183ff
  3. Ferenc Kiefer (Hg.), Strukturális Magyar Nyelvtan. Bd. 3 Morfológia, Akadémiai Kiadó, Budapest 2000

Žórła[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije