Čorny ćernjowc
.jpg)
| |
| Čorny ćernjowc (Rubus fruticosus) | |
| systematika | |
|---|---|
| Domena | Eukaryoty |
| Swět | Rostlinstwo |
| Rosidy Eurosidy I | |
| rjad: | (Rosales) |
| swójba: | Róžowe rostliny (Rosaceae) |
| podswójba: | (Rosoideae) |
| ród: | Ćernjowc[1][2] (Rubus) |
| družina: | Čorny ćernjowc |
| wědomostne mjeno | |
| Rubus fruticosus agg. | |
| L. | |
Čorny ćernjowc (Rubus fruticosus) je kerk ze swójby róžowych rostlinow (Rosaceae). Dalšej serbskej mjenje stej ćernjowka a ćernjowa jahoda.
Wopis
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać].jpg)
Čorny ćernjowc je kerk, kotryž docpěje wysokosć wot 1 hač 4 m (wot 50 hač 200 cm).
Stołpik je zwjetša wobłukojty a ćernjojty.
Łopjena
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Łopjena su w zymje zelene, po třoch hač po sedmjoch (najčasćišo pjećoch) pjerite, na hornim boku zelene a na delnim boku často běłopjelsćojte. Łopješka su jejkojte, wótre, rězane, sedźace hač rozdźělnje stołpikate. Pódlanske łopješka su nitkojte.
Kćenja
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Kćěje wot meje hač awgusta. Běłe abo čerwjenojte kćenja steja we wjelekćenjowych, často nimale pyramidojtych pakićach a docpěja wulkosć wot 1,5 hač 3 cm.
Płody
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Čorny abo čornočerwjeny kompleksny kamjentny płód wobsteji z 20 hač 50 małkich płodźikow. Jeho brěčka je wioletna. Zrały płód so wot kćenjoweje wóski pušća.
Formy
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Rostlina je na formach bohata družina z wjele małkimi družinami (100-200), kotrež so hodźi jenož ćežko rozeznawać.
Stejnišćo
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Rosće w kerčinach, na lěsnych kromach, w skałach a na suchich trawnikach. Najčasćišo na wapno chudych pódach wustupuje.
Rozšěrjenje
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Rostlina je w Europje z wuwzaćom sewjera rozšěrjena, při čimž w Alpach we wysokosćach wot hač do 1700 m wustupuje.
Wužiwanje
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Kucharstwo
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Płód je purpurowo-čorny a ma kisały a słódki słód. Čini so konfitira, wino, liker a zyrop z płodow.
Medicina
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Z łopjenow da so zelo zhotowić. Wono ma krej čisćacy a krejny cokor znižacy wuskutk. Jahody su dobre žórło za witaminaj A a C, wobsahujo kalium, magnezij a kopor.
Jahody čornych ćernjowcow překrawjenje podpěruju a pomhaja za čas zymnicy. Tróšku woćoplowany brěčka čornych ćernjowcow je jara dobry lěk přećiwo škropawemu abo womučnjenemu hłosej.
Něhdy so korjeń jako lěk nałožowaše, ale to dźensa hižo z wašnjom njeje.
Nóžki
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- ↑ Pawoł Völkel: Prawopisny słownik hornjoserbskeje rěče. Hornjoserbsko-němski słownik. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 2005, ISBN 3-7420-1920-1, str. 74.
- ↑ W internetowym słowniku: Brombeerstrauch
Žórła
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- Botanica, Bäume und Sträucher, Über 2000 Pflanzenporträts, ISBN 978-3-8331-4467-7, strona 833 (němsce)
- Schauer - Caspari: Pflanzenführer für unterwegs, ISBN 978-3-8354-0354-3, 2. nakład, 2008, strona 454 (němsce)
- Spohn, Aichele, Golte-Bechtle, Spohn: Was blüht denn da? Kosmos Naturführer (2008), ISBN 978-3-440-11379-0, strona 410 (němsce)
- Schütt, Schuck, Stimm: Lexikon der Baum- und Straucharten. ISBN 978-3-86820-123-9, strona 452 (němsce)
- Brankačk, Jurij: Wobrazowy słownik hornjoserbskich rostlinskich mjenow na CD ROM. Rěčny centrum WITAJ, wudaće za serbske šule. Budyšin 2005.
- Kubát, K. (Hlavní editor): Klíč ke květeně České republiky. Academia, Praha (2002)
- Lajnert, Jan: Rostlinske mjena. Serbske. Němske. Łaćanske. Rjadowane po přirodnym systemje. Volk und Wissen Volkseigener Verlag Berlin (1954)
- Rězak, Filip: Němsko-serbski wšowědny słownik hornjołužiskeje rěče. Donnerhak, Budyšin (1920)
