Kito Wylem Broniš
Kito Wylem Broniš (němsce Christian Wilhelm Bronisch; * 5. decembra 1788 w Pricynje, † 12. decembra 1881 w Drjowku) běše w Delnjej Łužicy skutkowacy serbski farar a rěčespytnik.
Žiwjenje
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Syn fararja wopytowaše gymnazij we Łukowje a studowaše po tym wot lěta 1808 hač do 1811 teologiju w Lipsku. Na to dźěłaše wón jako domjacy wučer w Lubinje a wot 1816 jako farar w Změšowje. Po dźesać lět přiwza farske městno w ródnej wsy Pricynje, hdźež skutkowaše potom nimale 50 lět. W lěće 1874 poda so na wuměnk do Drjowka.
Broniš płaći jako jedyn z najbóle mnohostronskich sorabistow 19. lětstotka. Jeho wozjewjenja wobsahuja přinoški k onomastice kaž tež k ludowědźe a stawiznam Serbow w Delnjej Łužicy. Wyše toho přinošowaše k Smolerjowej zběrce delnjoserbskich ludowych spěwow.
Kito Wylem Broniš wozjewi serbsce w Časopisu Maćicy Serbskeje a němsce mjez druhim w Nowym łužiskim magacinje Hornjołužiskeho towarstwa wědomosćow a w rjedźe Jahrbücher für slavische Literatur, Kunst und Wissenschaft.
Spisy
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- P. Broniš: Die slavischen Familiennamen in der Niederlausitz. Schmaler & Pech, Bautzen 1867.
- w Časopisu Maćicy Serbskeje:
- Delnjołužiske substantiva pluralia tantum, ČMS 15, 1862, s. 108–109 (Digitalisat).
- Delnjołužiske substantiva deminutiva, kiž wuznam primitivow přeměnjeja, ČMS 15, 1862, s. 109–111 (Digitalisat).
- w Nowym łužiskim magacinje:
- Einiges über die Etymologie wendischer Ortsnamen, NŁM 17, 1839, s. 57–73 (Digitalisat).
- Ueber die mannigfaltigen Formen und den sprachlichen Werth wendischer Ortsnamen, NŁM 20, 1842, s. 53–96 (Digitalisat).
- Verdient die wendische Mundart in der Niederlausitz den Vorwurf des Barbarismus?, NŁM 23, 1846, s. 241–285 (Digitalisat).
- Grundzüge der deutschen Mundart, welche inmitten der sorbischen Bevölkerung und Sprache in der Niederlausitz und in den nördlichen Theilen der Oberlausitz gesprochen wird, NŁM 39, 1862, s. 108–195 (Digitalisat).
- w Jahrbücher für slavische Literatur, Kunst und Wissenschaft:
- Mitteilungen aus einem alten Wörterbuch der niederlausitzisch-serbischen (wendischen) Mundart, Jahrbücher NF 2, 1854, s. 331–344, 537–556
Literatura
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- Anja Pohončowa: Kito Wylem Broniš (1788–1881) – pózabyty dolnoserbski rěcywědnik. W Lětopisu 54, 2007, s. 65–89
- Gerat Hančka: Broniš, Kito Wylem. W: Jan Šołta, Pětr Kunze, Franc Šěn (wud.): Nowy biografiski słownik k stawiznam a kulturje Serbow. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1984, str. 73f.
Wotkaz
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- Inwentar w Serbskim kulturnym archiwje (pdf-dataja)