Wužiwar:Tlustulimu/Hornjoserbska gramatika
Hornjoserbska rěč ma typiske gramatiske kajkosće zapadosłowjanskeje rěče.
Instrumental a lokatiw jenož fungujetej z prepozicijemi.
Muske substantiwy
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Akuzatiwna kóncowka wotwisuje při muskich substantiwow w singularje wot toho, hač substantiw je žiwy. Žiwe maja samsnu kóncowku kaž w genitiwje. Nježiwe maja kóncowku nominatiwa.
Při dualu a pluralu to wotwisuje wot toho, hač je muska wosoba abo wěc resp. zwěrjo.
Při nominatiwje w pluralu kóncowka wotwisuje wot toho, hač je muska wosoba abo wěc resp. zwěrjo. Při wosobach su móžne kóncowki -ojo, -jo, -a abo -y. Substantiwy ze sufiksom -an maja kóncowku -jo ale tež změnu a do e. Na př. měšćan -> měšćenjo. Substantiwy na -ist abo -ent maja -a. Na př. traktorist -> traktorisća. Słowa na c maja y. Na př. hórnik -> hórnicy.
Twjerda deklinacija muskich substantiwow
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Substantiwy na -h, -g a -k město -y maja -i w nominatiwje plural. Na př. ćah -> ćahi. W lokatiwje singular maja -u. Na př. ptačk -> při ptačku.
| Pad | Słowo w singularje | Słowo w dualu | Słowo w pluralu |
|---|---|---|---|
| nominatiw | dub; law; nan | dubaj; lawaj; nanaj | duby; lawy; nanojo |
| genitiw | duba; lawa; nana | dubow; lawow; nanow | dubow; lawow; nanow |
| datiw | dubej; lawej; nanej | dubomaj; lawomaj; nanomaj | dubam; lawam; nanam |
| akuzatiw | dub; lawa; nana | dubaj; lawaj; nanow | duby; lawy; nanow |
| instrumental | z dubom; před lawom; z nanom | z dubomaj; před lawomaj; z nanomaj | z dubami; před lawami; z nanami |
| lokatiw | na dubje; při lawje; při nanje | na dubomaj; při lawomaj; při nanomaj | na dubach; při lawach; při nanach |
Mjechka deklinacija muskich substantiwow
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Jenož někotre kóncowki su druhe hač pódla twjerdeje deklinacije.
W singularje lokatiw ma přeco kóncowku -u. Na př. při wuju.
W dualu město kóncowki -aj přeco je -ej, dokelž wokal a njemóže mjezy dwaj mjechkimaj konsonantomaj stać.
W pluralu město kóncowki -y je -e. Jeli muski substantiw je wosoba, potom kónči na -ojo, abo -jo (słowa na el; na př. přećel -> přećeljo).
| Pad | Słowo w singularje | Słowo w dualu | Słowo w pluralu |
|---|---|---|---|
| nominatiw | puć | pućej | puće |
| genitiw | puća | pućow | pućow |
| datiw | pućej | pućomaj | pućam |
| akuzatiw | puć | pućej | puće |
| instrumental | před pućom | před pućomaj | před pućemi |
| lokatiw | na puću | na pućomaj | na pućach |
Žónske substantiwy
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Twjerda deklinacija žónskich substantiwow
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]| Pad | Słowo w singularje | Słowo w dualu | Słowo w pluralu |
|---|---|---|---|
| nominatiw | ruka | ruce | ruki |
| genitiw | ruki | rukow | rukow |
| datiw | ruce | rukomaj | rukam |
| akuzatiw | ruku | ruce | ruki |
| instrumental | z ruku | z rukomaj | z rukami |
| lokatiw | w ruce | w rukomaj | w rukach |
Mjechka deklinacija žónskich substantiwow
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]| Pad | Słowo w singularje | Słowo w dualu | Słowo w pluralu |
|---|---|---|---|
| nominatiw | rjadownja | rjadowni | rjadownje |
| genitiw | rjadownje | rjadownjow | rjadownjow |
| datiw | rjadowni | rjadownjomaj | rjadownjam |
| akuzatiw | rjadownju | rjadowni | rjadownje |
| instrumental | z rjadownju | z rjadownjomaj | z rjadownjemi |
| lokatiw | w rjadowni | w rjadownjomaj | w rjadownjach |