K wobsahej skočić

Parabruna póda

Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije
wobraz parbrunej pódźe
wobraz parabrunej pódźe

Parabruna póda mjenuje so tež blěda zemja abo lessivé (franc. sol lessive). Tuta póda rozdźěli so do štyri dźělow, do Ah-horiconta, Al-horiconta, Bt-horiconta a Cv-horiconta. Barba spódnjeho A-horiconta je zwjetša blědo bruna a pochadźa z intensiwneho rozprochnjenja železa. Al-horicont je na hlinowych mineralach wochudnjeny, přidatnje tež něšto na železowych oksydacha organiskich maćiznach wochudźena. Spóznajomna je na swětłej barbje a mjenuje so tež evialny horicont. Ton wjedźe do Bt-horiconta, tón ma ćmowobrune smuhi. To su čorne přesaknjeneje wody po přepławneju z běłej hlinu. Cv-horicont je žołtobruny a wapnojty. Parabruna póda jewi so wosebje na spadki bohatych hlininowych wobwodach a drjebjatej kamjeniznje. Ale tež we wobwodach spodneje moreny. Woršta tutej pódy móže wjacore decimetrow wulka być. Tworjenje pódy rozsudny proces je přeměsćenje běłeje hliny. Póda wužiwa so hižo přez 1000 lět za ratarstwo dokelž je tak bohata na wudkach. Parabruna póda je rozšěrjena we wulkich dźělach Lipsćanskeje wuběžkoweje nižiny a we Łužiskim hórskim kraju.

Pódowy profil

[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Charakteristisce za profil parabruneje pódy staj horicontaj wochudnjenja běłeje hliny (Al-horicont) a wjazanja běłeje hliny (Bt-horicont). Čim bliže B-horicontej, čim bóle woteběra běłohlinowy podźěl.

Zestawa

[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Ah-horicont (0-25cm) – ćěmnošěrobruny, humosny, pomožny šluf, srjódkojte zestajenki, porozny, mnoho wačkowych chódbow

Al-horicont (28-42cm) – swětłošěrobruny, słabje humosny, sylny šluf, porozny, mnoho wačkowych chódbow, sylnje překorjeny

Bt-horicont (42-80cm) – čmołobruny, srěni humosny, šlufojta hlina, mnoho wačkowych chódbow

Cv-horicont (80-100cm+) – žołtobruny, sylnje wapnojty, sylny šluf, porozny, słabje překorjeny

Wuměnenja a nastaće

[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Parabruna póda nastanje z tak mjenowenej brunej pódy. Tuta wuchadźišćowa póda je mjelna a na pěsk kaž tež silikaty bohata. Dalše přiznamjenja tuteje su wulke mnóstwo železowych oksydow, běłohloinowych mineralijow a wapna. Jara drobna póda wobsteji na powjerchu z humusowej woršty (At- horizont). Zo by so parabruna póda wutworić moła je rozprochnjenje humusa trěbne. Měrna a humidna klima su dalše wuměnjenja, za nastaće tuteje. Šćěh rozprochnjenja humusa je pušćenje wapna a wutworjenje hliny. Wutworjene wapno so po času do spódneje pódy přeměstni. Tutón cyłkowny prozes mjenuje so lesiwěriowanje. Potrěchena woršta so přez wuměwanje běłohlinowych mineralow woswětli. Běłohlinowe mineralije a železowe oksydy so přez delesměrjeny prud dnjoweje wody přeměša a so runjetak do spódneje pódy transportuja. Přez wapno, kotrež je so přez rozprochnjenej humusa pušćiło, nastanje zhusćena póda w hłubokosći. Spadki njemóža z tym wotběžeć a woda so na tutym městnje haći. Proces njeje dokónčeny jeli je pod Bt-horizontom hišće zawostaty Bv-horizont widźeć.

Kajkosće pódy

[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Parabruna póda ma snadny podźěl na humusu. Za to je pak połna na wudkach, z wysokim zamóženjom transformacije a je derje wužijomna na pólne kapacity. Runje tak wobsedźi dobru kapilarnu wodowódnu kmanosć. Póda je derje přewětrjena w delnim wotrězku pak kusk wobmjezowana. Ma tež njewšědnje wulki podźěl na makro porach, to su pory w zemi kiž su z wóčkom spóznajomne a su někak >0,5 mm w přeměru. Póda wobmjezuje wuměnu płunow w njej. Dla wjele wodowych składow, chłódźi so parabruna póda a njeskładuje wjele ćopłoty. Wobsahuje wysoki podźěl na zbytno mineralnym wobsahu. W cyłku wobsedźi parabruna póda jara dobru strukturu zemje.

Wužiwanje pódy

[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Parabrune pódy su wunošne stejnišća za rólnistwo. Su na wutki bohate a derje přewětrjene. Kulturne rostliny kotrež staja wosebje wysoke žadanja na pódu, maja při tutej pódźe wosebje dobre wuměnjenja za róst. Za cokorowu rěpu a přeńcu napřikład je póda zwjetša optimalna. Problem móže nastać jeli so póda zabłóći a shusći.


Žórła

[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Literatura

[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
  • E. Brodengeyere (wudawaćel): Terra Geografija 10. sakska, Stuttgart 2008.
  • W. Gerber (wudawaćel): Domizna a swět zwjazk 5 sakska gymnazij 10.lětnik, Braunschweig 1999

Internet

[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije