Žórłowy tekst za Płód sej wobhladać

[[Dataja:Forest fruits from Barro Colorado.png|thumb|220px|Wšelake płody z [[dešćikowy lěs|dešćikoweho lěsa]] [[Panama|Panamy]]]]
'''Płód''' ({{wrěči|la}} ''fructus'') [[rostlina|rostliny]] je [[kćenje]] w stawje [[symjo|symjenjoweje]] zrałoty. Po druhej definiciji je rostlinski organ, kotryž z kćenja wuchadźa a symjenja hač do zrałoty chowa.

Nimo [[płódnik]]a tež druhe dźěle kćenja a kwětnistwa so móžeja při wutwarje płoda wobdźělować, kaž na př. kćenjowa wóska, [[keluškowe łopješko|keluch]]. Płód słuži [[rozpřestrěwanske mechanizmy rostlinow|rozpřestrěwanju]].

== Natwar ==
[[Dataja:Drupe fruit diagram.svg|lang=hsb|thumb|left|Natwar płoda: Rozrězana  [[brěška]]]]
[[Dataja:Autumn Red peaches.jpg|thumb|Natwar płoda: Rozrězana [[brěška]]]]
[[Dataja:Fruits Luc Viatour.jpg|thumb|Banana, truskalcy a rozdźělne citrusowe płody]]
Płód wobsteji z jednoho abo wjacorych symjenjow, kotrež su wot płodoweje sćěny ([[perikarp]]) wobdate. Při perikarpje pak so rozeznawaja tři woršty: 
* Eksokarp – zwonkowna woršta
* Mezokarp – srjedźna woršta
* Endokarp – znutřkowna woršta
Při [[brěška|brěšce]] na prawym wobrazu na př. twori endokarp twjerdu póčku, kotraž symjo wobsahuje. Mezokarp je mjasny, a eksokarp twori somotowu brěškowu kožu.

Perikarp so za čas procesu zrawjenja płoda z [[płódnik]]a [[kćenje|kćenja]] twori. Za rozrjadowanje płodow je wažne so dopominać, zo wobsteji płódnik z jednoho abo wjacorych ze sobu zrosćenych [[płodowe łopješko|płodowych łopješkow]] (''karpele'').
<!--
Der verbleibende Rest aus [[Sprossachse]] und [[Kelchblätter|Calyx (Kelchblätter)]] wird gemeinhin auch als [[Zilch (Botanik)|Zilch]] bezeichnet.
-->

== Typy ==
Płody so hodźa do třoch skupinow rozrjadować.
* jednotliwe płody
* kompleksne płody
* płódnistwa (płodowe wjazby)

=== Jednotliwe płody ===
Z jedneje kćenja wuchadźa jenož jednotliwy płód.

==== Sypace płody ====
Tutón płód je wjelesymjenjowy a so při zrałoće wotewěra a potom symjenja rozsypuje.
* [[Měchowc]] wobsteji z jednoho płodoweho łopješka. Wón so jenož na jednej podołhostnej liniji wotewěra. Na př. [[črijki]] (''Aconitum''), [[pólny wotrožnik]] (''Consolida regalis'')
* [[Łušćinowy płód]] je suchi płód, kotryž wobsteji z jednoho płodoweho łopješka a so na prědnim a zadnim boku wotewěra. Na př. [[Zahrodny hroch|hróšatko]] (''Pisum sativum''), [[kitkowc]] (''Laburnum''), [[chošćowc]] (''Cytisus scoparius'')
* [[Kapslowy płód]] je suchi płód, kotryž wobsteji z dweju hač wjacorych płodowych łopješkow. Wón přez špalty abo pory wotewěra. Na př. [[Běły jěrowc|jěrowka]] (''Aesculus hippocastanum''), [[mak]] (''Papaver'')
** Septicidna kapsla je na př. [[dźěrkaty křižomnik]] (''Hypericum perforatum'').
** Dorsicidna kapsla je na př. [[łučna škleńčica]] (''Iris sibirica'').
** Wěčkowa kapsla je na př. [[čerwjeny kurymór]] (''Anagallis arvensis'').
** Porowa kapsla je na př. [[zahrodna lawica]] (''Antirrhinum majus'').
* [[Truk]] wobsteji z dweju płodoweju łopješkow. Symjenja sedźa na dźělenskej sćěnje. Na př. [[rólny žonop]] (''Sinapis arvensis''), [[wulki krawnik]] (''Chelidonium majus'')
 
==== Zawěrace płody (njepukace so płody) ====
Płody wostanu hač do zrałoty symjenjow zawěrane a wotpadnu w tutej formje.
* Suche zawěrace płody
** [[Worjechowy płód]] je jednosymjenjowy płód, kotryž ma tołstu, wodrjewjenu płodowu sćěnu (''perikarp''). Na př. [[Wšědna lěšćina|lěskowy worješk]] (''Corylus avellana''), [[lěkarski kokrik]] (''Fumaria officinalis''), [[hejduška (rostlina)|hejduška]] (''Fagopyrum esculentum''), [[słónčnica]] (''Helianthus annuus''), [[lipa]] (''Tilia''), [[čerwjeny dub]] (''Quercus rubra''), [[prawa włóska worješina]] (''Juglans regia'')<ref>Po staršich žórłach je [[póčkaty płód]], ale po nowšich žórłach, kaž na př. ''Mayer'' (hlej při wotrězku Žórła), je worjech.</ref>. Někotre worjechowe płody njesu křidleška, kaž na př. [[jaseń]]
*** Wosebite formy su [[karyopsa]] (při wšelakich trawach), [[nažka]] (při zestajenkach) a při [[maslenkowe rostliny|maslenkowych rostlinach]] wustupuja.
* Mjasne zawěrace płody
** Při [[Póčkaty płód|póčkatych płodach]] jenož znutřkowny dźěl (''endokarp'') płodoweje sćěny (''perikarp'') je wodrjewjeny, mjeztym zo zwonkowny dźěl (''eksokarp'') je mjasny, kožany abo nitkaty. Nimo toho endokarp wostanje zawěrany. Na př. [[Slowčina|slowka]] (''Prunus domestica''),  [[mandlowc|mandla]] (''Prunus dulcis''), [[wšědny blušć]] (''Hedera helix''), [[lišćowcowy jemjel]] (''Viscum album''), [[dźiwja kaledźina]] (''Viburnum opulus''), [[zažny drěn]] (''Cornus mas'')
** [[Jahoda]] wobsahuje jedne hač wjacore symjenja a ma mjasnu płodowu sćěnu (''perikarp''). Na př. [[Kosmačkowc|kosmačka]] (''Ribes urva-crispa''), [[tomata]], [[hórkosłódke wrónidło]] (''Solanum dulcamara''), [[Winowc (ród)|winowa jahoda]] (''Vitis''), [[brusnica]] (''Vaccinium vitis-idaea''), [[Kiwijowc|kiwi]] (''Actinidia'')

==== Rozpadowe płody ====
* [[Škałobny płód]] do jednotliwych płodowych łopješkow rozpaduje. Na př. [[sydrik]] (''Galium''), [[šlěz]] (''Malva''), [[klon]] (''Acer'')
* [[Łamkowy płód]] prěki k podołhostnej wósce do wjacorych, jednosymjenjowych płodowych dźělow rozłamaja.
** [[Čłonkotruk]] při [[rjetkej]]u (''Raphanus'')
** [[Čłonkołušćina]] při [[Słódki dźećel|słódkim dźećelu]] (''Hedysarum hedysaroides'')

=== Kompleksne płody ===
Wobsteja z wjacorych płódnikow, při čimž tež kćenjowa wóska je wobdźělena.
* Na př. [[Čerwjeny malenowc|malena]] wobsteji z wjacorych płóčkatych płodźikow, a tohodla je [[kompleksny póčkaty płód]].
* [[Jabłukowy płód]] je warianta kompleksneho [[měchowc]]a, na př. [[jabłuko]], [[krušwa]], [[wšědna wjerjebina|wjerjebinka]] (''Sorbus aucuparia''), [[kwětula]] (''Chaenomeles'').
* [[Kompleksny worjechowy płód]] je na př. [[truskalca]].
* [[Kompleksna jahoda]]

=== Płódnistwa resp. płodowe wjazby ===
Přez wosebite procesy zrosćenja jednotliwe płody su k zwjazkej zjednoćene, tak zo to jako jednotliwy płód wupada.
* [[Worjechowe płódnistwo]] ma na př. [[Marušnja|maruša]] (''Morus''), [[buk]] (''Fagus''), [[kastanija]] (''Castanea'').
* [[Jahodowe płódnistwo]] ma na př. [[ananas]], [[kozylist]] (''Lonicera'').
* [[Póckate płódnistwo]] ma na př. [[figa]] (''Ficus'')

== Rozpřestrěwanje ==
Płody so na wšelake wašnje rozpřestrěwaja.
* Přez [[zwěrjata|zwěrjatow]] (''zoochorija''))
** Jeli płody so žeru a zaso wupušćuja, potom to je ''endozoochorija''.
** Jeli płody so na powjerchu zwěrjata přilěpjujo wostanu, potom to je ''epizoochorija''.
* Přez [[čłowjek]]a (''antropochorija'')
* Přez [[wětr]] (''anemochorija'')
* Přez [[woda|wodu]] (''hydrochorija'')
Rědko eksistuje aktiwna samrozpřestrěwanje (''autochorija'') přez katapultowe abo pryskanske wuhotowanje. Druhdy stołpiki z płodami do skalnych škałobow rostu abo so do pódy zanurjuja (''geokarpija''), kaž na př. [[Zemski worjech|zemski worješk]] (''Arachis hypogaea'').

== Nóžki ==
<references />

== Žórła ==
* {{Strasburger-Botanik1921|strony= 516-518}}  {{ref-de}}
* Mayer, Schwegler: Welcher Baum ist das?, Bäume, Sträucher, Ziergehölze, ISBN 978-3-440-11273-1, strony 280-295 {{ref-de}}
* Meyers Taschenlexikon Biologie, In 3 Bänden, 1. zwjazk, stronje 239 a 240 {{ref-de}}
* Schauer - Caspari: Pflanzenführer für unterwegs, ISBN 978-3-8354-0354-3, 2. nakład, 2008, strona 16 {{ref-de}}
* Spohn: Welcher Baum ist das? Die neuen Kosmos-Naturführer, ISBN 978-3-440-10794-2, stronje 12 a 13 {{ref-de}}
* Spohn, Aichele, Golte-Bechtle, Spohn: Was blüht denn da? Kosmos Naturführer (2008), ISBN 978-3-440-11379-0, stronje 463-464
* Ullstein Lexikon der Pflanzenwelt, 1973, ISBN 3-550-16019-4, strony 147-149  {{ref-de}}
* Ulrich Hecker: Bäume und Sträucher, ISBN 978-3-8254-0021-4, stronje 14 a 15 {{ref-de}}

== Hlej tež ==
* [[Kładźene płody]]
* [[Sad]]
* [[Papłód]]

{{Nawigaciska lajsta płody}}

[[Kategorija:Płód]]