Póda: pseudoglej
Powšitkownje
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Jannick praji, zo Pseudoglej je přez spjatu mokrotu a wusušenje charakterizowany pódowy typ. Wón nastanje tam, hdźež chabła prawidłownje staw wody pod powjerchom zemje. Dnowna abo spjata woda wuskutkuje, zo je zemja bjezpřistupa powětra. Tohodla ma šěru barbu. Wosebje typiska za pseudoglej je stajna wotměna mjez wusušenjom a přemokanjom. W suchim stawje pokazuje pseudoglej platowu strukturu, to rěka, zo su pódowe partikle we wjacorych worštach jedyn na druhi składowane. W mokrym stawje so tuta struktura rozpušći a póda runa so bjezstrukturnemu pimpusej.
Pódowy profil
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
Pseudoglej wobsteji ze štyri worštow: Ah – Sw – Sd K wujasnjenju: Ah = humosowa hornja póda (w 0-20cm) Sw = wodu haćacy spódni horicont, wodowodźacy (w 20-40cm) Sd = wodu haćacy spódni horicont, huste (w 40-120cm)
Wuměnjenja nastaća
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Regionalne mnóstwo spadkow lěta dyrbi znajmjeńša 700-900 mm wučinić. Nastanje předewšěm w dnjownej wodźe bliskich dólnych łučinach a nižinach kaž tež na hlinowych płoninach předkraja Rudnych horinow a na platach spódneje moreny sewjerneje Sakskeje. Klimatisce wotměnjeja so w běhu lěta nosowe, włóžne a suche fazy prawidłownje, tak zo dóńdźe w pódźe k sylnej změnje mjez posylnjenjom a wusušenjom a z tym prawidłownje k sylnym změnam při wodowym a powětrowym wolumenu pódy.
Procesy nastaća
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Pseudoglejowa póda nasta wosebje na włóžnych městnach. Nad wodu spinatej wórštu abo hustym horicontom hromadźi so w woršće, kotraž wodu wodźi, woda wot spadkow. Při tym so oxidowane železo w zemi Fe(III) pod njedostatkom kislika a pod pomocu organiskich kisalinow z hornjeje zemje, kotrež jako reduktory skutkuja, k rozpušćomnej fe(II) redukuje. Dóńdźe-li to z rozwjazanjom pódy (Pódowa woda) přez difuziju do nutra agregatow so přez tam zawrjeny kislik zaso k fe(III) oksiduje a w formje zerzawca abo sfery nabohaća. Při tym móže so wo zerzawobarbny goethit abo oranžojty oxid lepidokrokit jednać.
Kajkosće pódy
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Pseudoglej je we hłubokosći wot 0 do 24cm je humusowy, słabje šćerkojty, słabje hlinjany šluf, bjez carbonata. We hłubokosći wot 24cm do 37cm słaby šćerkojty, sylnje hlinjany šluf, bjez carbonata, blědy. Póda pseudoglej je we hłubokosći wot 37cm do 75cm je kamjenojta, słaba šćerkojta šlufowa hlina, ma husty horicont a je marmorowa. Wot 75cm je póda lochce kamjenojta a šćerkojta, hlinjana, chuda na carbonat.
Zwjetša mamy pH-hódnoty wot 4.
Wužiwanje pódy
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Pseudogleye su dla spjateje mokroty a z tym wuchadźaceje kislikoweje chudoby w nalěću problematiske stejnišća a wužiwaja so přewažnje za lěsy abo jako łuki. Lěsy su husto hubjenje rostu, dokelž korjenje štomow počasu kislikojte horiconty pasu a wotpowědnje jenož płonje korjenjae tworja. Hdyž bu spjatna woda w běhu lěta skónčnje zasakowana resp. wot rostlinow přiwzata, njemóža potom přez swój niłki korjenjowy system hižo dosć wody přiwzać. Do wužiwanja rólnistwa su zdźěla wobšěrne drenažowe naprawy trěbne. Wupadki wunoškow abo jedne wutrusy njejsu přiwšěm wuzamknjene. Přiwšěm su předewšěm přez składowanje z parabrawnerdow abo włokninow nastate pseudogleye tež wužiwajomne rólne stejnišća.
Literatura
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- E. Brodengeyer (wudawaćel): Terra Geografija 10. sakska, Stuttgart 2008.
- W. Gerber (wudawaćel): Domizna a swět zwjazk 5 sakska gymnazij 10. lětnik, Braunschweig 1999.