Korejšćina

Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije
한국어 / 조선말
Korejšćina
kraje Južna Koreja, Sewjerna Koreja, Čina
rěčnicy 78 milionow
znamjenja a klasifikacija
družina pisma jenož Hangul (w Sewjernej Korejskej), měšenje z Hangul a Hanja (w Južnej Korejskej)
oficielny status
hamtska rěč Južna Koreja Južna Koreja, Sewjerna Koreja Sewjerna Koreja
rěčne kody
ISO 639-1:

ko

ISO 639-2:

kor

wikipedija
Wobdźěłać
p  d  w

Korejšćina je aziska rěč, kotraž so předewšěm na korejskej połkupje rěči. Wona je hamtska rěč w Južnej Koreji a Sewjernej Koreji.

Mjeno rěče[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Korejske mjena bazuja na korejske mjena za Koreju.

Słowo 한국어 (Hangugeo) so w Južnej Koreji wužiwa.

Słowo 조선말 (Chosŏnmal) so w Sewjernej Koreji wužiwa.

Fonologija[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Konsonanty[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Korejske konsonanty
Bilabialne Alweolarne Post-
alweolarne
Welarne Glotalne
Nazalne /m/ /n/ /ŋ/ (na kóncu złóžki)
Ploziwne
a
Afrikatne
jednory /p/ /t/ /ʨ/ /k/
ćehnjeny /p͈/ /t͈/ /ʨ͈/ /k͈/
aspiraciski /pʰ/ /tʰ/ /ʨʰ/ /kʰ/
Frikatiwne jednory /s/ /h/
ćehnjeny /s͈/
Likwidny /l/


Wokale[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Krótke wokalne fonemy Korejšćiny Dołhe wokalne fonemy Korejšćiny
Korejske wojale
Monoftongi /i/ , /e/ , /ɛ/ , /a/ , /o/ , /u/ , /ʌ/ , /ɯ/ , /ø/
Wokale, před kotrychž steja interule,
abo diftongi
/je/ , /jɛ/ , /ja/ , /wi/ , /we/ , /wɛ/ , /wa/ , /ɯi/ , /jo/ , /ju/ , /jʌ/ , /wʌ/

Alofony[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

/s/ bywa alweolo-palatal [ɕ] před [j] abo [i] za najwjetšich rěčnikow (ale je rozdźěle w rěči mjez Sewjernej Koreji a Južnej Koreji). Tak tež so stanje při strecxa frikatiwje a wšěch afrikatach. Na kóncu złóžki, /s/ změni do /t/ (Na př.: beoseot (버섯) 'agariko').

/h/ móže bywać bilabial [ɸ] před [o] abo [u], palatal [ç] před [j] abo [i], welar [X] před [ɯ], spěwny [ɦ] mjez spěwnymaj zwukomaj, a [h] druhdźe.

/p, t, ʨ, k/ bywaja spěwne [b, d, ʥ, g] mjez spěwnymaj zwukomaj.

/l/ bywa alweolarny frapeto [ɾ] mjez wokalomaj, a [l] abo [ɭ] na kóncu złóžki abo pola druheho /l/. Notuj, zo pisana na kónču zŀóžki 'ㄹ', hdyž slěduje wokal abo přechodowy zwuk (to je, hdyž slědowace znamjo započina z 'ㅇ'), pućuje do slědowaceje złóžki a tak bywa [ɾ].

Tradicionelnje, /l/ njebě móžne při spočatku słowa. Wono so je zhubiło před [j], a hewak je bywało /n/. Tola, wliw zapadnych wupožčowanych słowow je změnił tendencu, a nětko /l/ na spočatku słowa (najbóle w jendźelskich wupožčowanych słowach) so wurjekuje kaž swobodna warianta pak [ɾ] pak [l]. Tradicionalny zakaz /l/ na spočatku słowa je bywał morfologiske prawidło kotrež so mjenuje "spočatny zakoń" (두음법칙) w Južnej Koreji, kotrež so poćahuje na korejski wobsah słowa. Tajke słowa tež maja swój /l/ na spočatku słowa w Sewjernej Koreji.

Wšě ploziwy, afrikaty, a frikatiwy relasigxas [p̚, t̚, k̚] na kóncu słowa.

Plosiwne halty /p, t, k/ bywaja nazalne halty [m, n, ŋ] před nazalnymi haltami.

Prawopis w Hangulu njereflektuje tute asimilaciske prawidła wurjekowanja, ale pak zachowuje fundamentalnu zdźěla historisku morfologiju.

Rozdźěl mjez wurjekowanskich normow Sewjerneje Koreje a Južneje Koreje je wobchadźenje spočatneho [r], a spočatneho [n]. Na př.

  • "dźěło" - sewjerny: rodong (로동), južny: nodong (노동)
  • "stawizny, historija" - sewjerny: ryŏksa (력사), južny: yeoksa (역사)
  • "žónski" - sewjerny: nyŏja (녀자), južny: yeoja (여자)

Pismo[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

W Sewjernej Koreji so jenož Hangul wužiwa, mjeztym zo so w Južnej Koreji nimo toho tež Hanja wužiwa.

Žórło[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije