Juro Surowin
Juro Surowin (poprawom němsce Georg Julius Justus Sauerwein; * 15. januara 1831 w Hannoverje; † 16. decembra 1904 w Kristianiji, dźensa Oslo) bě němski publicist, rěčewědnik a jako humanist zakitowar mjeńšinowych rěčow (delnjoserbšćiny, litawšćiny) w Němskim kejžorstwje.
Žiwjenje
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Georg Sauerwein narodźi so jako syn fararja w Hannoverje a je w Gronauje (Leine) wotrostł. Ze 17 lětami je złožił maturu a je šoł na studij rěčnych wědomosćow a teologije do Göttingena. Je pak chodźił tež na čitanja fyziki, chemije a botaniki. Po třoch lětach je studij bjez wotzamknjenja přetorhnył a je por lět we Walesu a Jendźelskej přežiwił. Tam je pytnył swój rěčny talent. Za čas swojeho žiwjenja je nawuknył wjace hač 60 rěčow a dialektow.
Ze 24 lětami wozjewi jendźelsko-turkowski słownik. Wot 1857 běše priwatny wučer princesny Elisabethy z Neuwieda, pozdźišeje kralowny Rumunskeje, kotraž bě znata jako spisowaćelka pod pseudonymom Carmen Sylwa. Powěda so, zo měještaj přez někotre lěta tajnu lubosćinsku aferu.
Wot 1856 do 1896 skutkowaše jako swobodny sobudźěłaćer w Britaniskim bibliskim towarstwje a wobdźěleše so na přełožowanju biblije do wjacorych rěčow a dialektow. 29. meje 1873 spožčichu tehdy 42-lětnemu titul doktora filozofije a magistra swobodnych wuměłstwow. Wot 1874 přebywaše často w Norwegskej, wosebje w Dovre, a zasadźeše so tam za wobnowjenje a wožiwjenje norwegšćiny.
1879 a 1881 je kandidował jako wotpósłanc za Pruski krajny sejm a 1898 za Němski reichstag. Dla tehdomnišeho třoklasoweho wólbneho prawa so jeho wólba njeporadźi. Dnja 16. decembra 1904 zemrě w Kristianiji (Oslo) a bu w Gronauje (Leine) pódla swojeju staršeju pochowany. W měšćanskim archiwje Gronau je dźensa centralny archiw Surowina zaměstnjeny. Gronauska realna šula bu po nim pomjenowana, kaž tež dróhi w Gronauje, Hannoverje, Dovre, Klaipedźe (Memel), Siluće (Heydekrug) a Bórkowach.
Skutkownosć
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Surowin płaćeše jako najwjetši w rěčach wučeny swojeho časa. Jako so wuznawacy pacifist so přećiwo imperializmej kejžorstwa angažowaše a wozjewi mjezy druhim dwurěčne basnje składnostnje měroweho kongresa 1899 w Parisu, w kotrychž k měrej napomina.
Juro Surowin bě wot 1877 čłon Maćicy Serbskeje a słušeše w lěće 1880 k załožerjam delnjoserbskeje Maśicy.
Wotkaz
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
Commons: Juro Surowin – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow