Dabit Boguwěr Głowan
Dabit Boguwěr Głowan (němsce David Traugott Kopf abo Wowanus; * 13. apryla 1788 w Čornym Chołmcu, † 2. nowembra 1865 w Berlinje) bě serbski wučer, wuznamny pedagoga, spisowaćel a zakitowar serbstwa.
Žiwjenje
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Narodźi so jako syn wučerja a bratr Jeremiasa Bogusława a Kita Samuela Głowana w Čornym Chołmcu a přihotowaše so přez samostudij, pućowanje a hospitacije na wučerske powołanje. W lětomaj 1802/03 běše z wučerskim pomocnikom pola swojeho bratra Kita Samuela w delnjołužiskim Malinju a 1803–05 pola bratra Jeremiasa Bogusława w Lutolu pola Choćebuza. Wot lěta 1805 skutkowaše we wšelakich delnjołužiskich wsach jako wučer. Tak w Kokrjowje (1805/06), Prjawozu (1806–10), Popojcach (1810–14) a na šuli při Choćebuskej klóšterskej cyrkwi (1814–1819). Tu wuwučowaše w serbskej rěči, štož wjedźe ke konfliktam ze superintendentom Bolzenthalom, kiž chcyše serbšćinu ze šulow wutłóčić. 1816 załoži prěnje towarstwo Choćebuskich wučerjow. Wot 1819 do 1825 běše seminarski wučer w Nowej Cali. W lěće 1825 so do Berlina přesydli, hdźež přewza načolnistwo nowozałoženeho wustawa za zanjerodźene dźěći při Halskimi wrotami. 1856 poda so na wuměnk.
Skutkowanje
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Głowan bě připóznaty pedagoga a měješe wuske zwiski ze znatymi pedagogami swojeho časa, mjez druhim z Diesterwegom. Wosebje po 1820 wudawaše mnóstwo powučacych a pedagogiskich spisow, tak na přikład Anweisung zum Rechnen nach naturgemäßen Grundsätzen (1821) a časopis Volksschulfreund, praktisko-pedagogiski časopis za wučerjow a šulerjow ludowych šulow. Nastupajo serbstwo započa hižo 1806 pod wliwom Jana Šyndlarja w hornjo- a delnjoserbskej rěči publikować a wudawaše pozdźišo serbske basnje a powědančka, spěwy, kěrluše a přełožene prědowanja, kotrež so najebać wulkeho nakłada spěšnje wupředachu. Nimo toho prócowaše so jara wo wudaće delnjoserbskeje Biblije 1821 a 1824. Skutkujo w Berlinskim towarstwje za křesćanske pisma přełoži mjez 1837 a 1843 šěsć traktatow a wuda je z nakładom mjez tři a dźesać tysac hornjo- a delnjoserbsce.
Spisy
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- Das Leben der sorbischen Lehrer Christian und David Wowanus oder: Der Sieg des Glaubens. 1830, z awtobiografiskim pozadkom.
- Te wysoke swjedźenje za serbske dźěći. Berlin 1837.
- Prěnje rozwučowanje za te lube móličke. Berlin 1839.
Žórło
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- Pětr Kunze: Głowan, Dabit Boguwěr. W: Jan Šołta, Pětr Kunze, Franc Šěn (wud.): Nowy biografiski słownik k stawiznam a kulturje Serbow. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1984, str. 153sl.