Albert Einstein
Albert Einstein (* 14. měrca 1879 w Ulmje; 18. apryla 1955 w Princetonje, New Jersey) płaći jako jedyn z najwuznamnišich teoretiskich fyzikarjow w stawiznach wědomosće a swětodaloko jako scyła najznaćiši wědomostnik nowowěka. Jeho slědźenja wo strukturje materije, časa a ruma kaž tež wo bytosći grawitacije přeměnichu do dalokeje měry do toho płaćiwy wobraz swěta po Newtonje.
Ze swojim hłownym dźělom, teoriju relatiwity, sta so po cyłym swěće sławny. W lěće 1905 wuńdźe jeho dźěło z titulom Zur Elektrodynamik bewegter Körper, kotrehož wobsah so dźensa jako specialna teorija relatiwity woznamjenja. Dźesać lět pozdźišo wozjewi 1915 powšitkownu teoriju relatiwity. „Za jeho zasłužby wo teoretisku fyziku“ spožči so jemu w lěće 1921 Nobelowe myto za fyziku. Einsteinowe dźěła hrajachu – porno daloko rozšěrjenemu měnjenju – jenož pódlansku rólu při wunamakanju atomoweje bomby a wuwiwanju jadroweje energije.
Albert Einstein płaći jako personifikacija slědźerja a ženija. Sam wužiwaše swoju nimorjadnu znatosć tež zwonka fachoweho swěta, zo by so zasadźował za dorozumjenje ludow a swětowy měr.
W běhu swojeho žiwjenja bě z asimilowaneje němsko-židowskeje swójby pochadźacy Einstein staćan wšelakich krajow: wot narodźenja měješe württembergske staćanstwo. Wot 1896 do 1901 bjezstatny, běše wón wot 1901 šwicarski staćan a 1911/12 tež byrgar Rakuskeje. Wot 1914 do 1932 bydleše w Berlinje a měješe jako byrgar Pruskeje tež staćanstwo Němskeho mócnarstwa. Po přewzaću mocy přez nacionalsocialistow swój němski pas woteda a bu 1934 wot Němskeje wotnarodnjeny. Přidatnje k šwicarskemu naby w lěće 1940 tež staćanstwo Zjednoćenych statow, hdźež hižo wot 1935 bydleše.
Wotkazy
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
Commons: Albert Einstein – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow- Albert Einstein – Literatura w katalogu Němskeje narodneje biblioteki (němsce)
- Einstein Archives Online – digitalizowane originalne dokumenty (jendź.)
- Listy a wobrazy Einsteina na webstronje Zürichskeje uniwersity (němsce)