K wobsahej skočić

Genocid Armenjanow

Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije
(ze strony „Aghet” sposrědkowane)
Foto anonymneho němskeho pućowaceho: Armenjenjo budźa w aprylu 1915 wot osmaniskich wojakow z Kharperta (turkowsce: Harput) do lěhwa jatych w bliskim Mezireh (turkowsce: Elazığ) wjedźene.[1]

Genocid Armenjanow bě jedyn z prěnich systematiskich genocidow 20. lětstotka. Wón sta so za čas Prěnjeje swětoweje wójnje pod zamołwitosću młodoturkowskeho, wot Komiteja za jednotu a postup tworjeneho knježerstwa Osmaniskeho mócnarstwa. Při masakerach a smjertnych pochodach, kotrež so hłownje w lětomaj 1915 a 1916 wotměchu, zahinychu po wšelakich trochowanjach mjez 300.000[2] a wjace hač 1,5 milionow[3] ludźi. Trochowanja k ličbje Armenjanow, kotřiž so přez přesćěhowanja w předchadźacymaj lětdźesatkomaj morichu, wariěrowa mjez 80.000 a 300.000.[4] 24. apryl, dźeń, na kotrymž so 1915 deportacija armenskeje elity z Konstantinopla zahaji, płaći w Armenskej jako wopomnjenski dźeń genocida.

Podawki, kotrež wot Armenjanow samych ze zapřijećom Aghet – „katastrofa“ – pomjenuja, su přez wobšěrny dokumentariski material z najwšelakorišich žórłow wobkrućene.[5] Po wšěm swěće připóznaje najwjetši dźěl stawiznarjow woprawdźitosć tutoho ludomordarstwa.[6] Armenjenjo widźa w nim njepokućenu njeprawdu a žadaja sej hižo lětdźesatki přiměrjene wopominanje tež w Turkowskej. Nawopak zaprěje oficielny turkowski stawiznopis a knježerstwo z Osmaniskeho mócnarstwa wuchadźaceje Turkowskeje republiki, zo jednaše so scyła wo ludomordarstwo. Woni woznamjenjuja deportacije jako „wójnske wěstotne naprawy“, kotrež běchu trjeba, dokelž Armenjenjo Osmaniske mócnarstwo přeradźichu, jeje tehdyšich wójnskich přećiwnikow podpěrachu a masaker na muslimach skućichu.[7] Smjertne pady wjedu woni na njezbožowne wobstejnosće a jeničce jednotliwe nadpady wróćo.[8] Zwada wo připóznaće genocida jako historisku woprawdźitosć poćežuje hač do dźensnišeho poćah mjez Turkowskej a Armeniskej na jednej stronje kaž tež mnohimi zapadnymi statami na tamnej stronje.[9]

Z genocidom a wuhnaćom Armenjanow po 1915 pozhubi so zdobom zapadna warianta armenskeje rěče, kotraž běše w Anatoliskej, we wuchodnym a južnym dźělu dźensnišeje Turkowskeje rozšěrjena. Dźensa rěči so zapadna armenšćina hišće wot Armenjanow w diasporje, wosebje w Libanonje a Zjednoćenych statach.

Žórła

[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
  1. ↑ Dokład wobraza. Wotwołany 9. nowembra 2011.
  2. ↑ Kamuran Gürün: Ermeni Dosyası. 3. nakład. Ankara 1985, str. 227.
  3. ↑ Akta čo. 1916-10-04-DE-002; Radowitz wot 4. oktobra 1916. W: Wolfgang Gust (wud.): Der Völkermord an den Armeniern 1915/16. Dokumente aus dem Politischen Archiv des deutschen Auswärtigen Amtes. Zu Klampen Verlag, Springe 2005, ISBN 3-934920-59-4, str. 519 – online
  4. ↑ Taner Akçam: A Shameful Act. The Armenian Genocide and the Question of Turkish Responsibility. New York 2006, str. 42.
  5. ↑ Niall Ferguson: Krieg der Welt. Was ging schief im 20. Jahrhundert? Berlin 2006, str. 257slsl.
  6. ↑ Rainer Hermann: Wohin geht die türkische Gesellschaft? Kulturkampf in der Türkei. München 2008, str. 221.
  7. ↑ Strony kulturneho a turistiskeho ministerstwa Turkowskeje republiki. (Memento wot 11. januara 2012 na Internet Archive)
  8. ↑ Stiftung für Türkeistudien und Integrationsforschung (wud.): Das Ethnische und religiöse Mosaik der Türkei und seine Reflexionen auf Deutschland. Münster 1998, str. 58.
  9. ↑ Seyhan Bayraktar: Politik und Erinnerung: Zwischen Nationalismus und Europäisierung: der Diskurs über den Armeniermord in der Türkei. Bielefeld 2010, str. 180sl. a str. 133–177.

Wotkaz

[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
 Commons: Genocid Armenjanow – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow
Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije