Nowe Město/Sprjewja
 | |||||
| |||||
| gmejna: | Sprjewiny Doł | ||||
| zagmejnowanje: | 1996 | ||||
| wobydlerstwo: | 391 (9. meje 2011)[1] | ||||
| přestrjeń: | 13,91 km² | ||||
| wysokosć: | 122 metrow n.m.hł. | ||||
51.48916666666714.454444444444122
| |||||
| póstowe čisło: | 02979 | ||||
| předwólba: | 035727 | ||||
| wotwodźene słowa: |
| ||||
._Rollm%C3%BChle.jpg) Něhdyši wódny młyn na Sprjewi (1985) | |||||
wikidata: Nowe Město/Sprjewja (Q160335)
| |||||
Nowe Město (němsce Neustadt) je wjes na sewjeru sakskeho wokrjesa Budyšin. Słuša ke gmejnje Sprjewiny Doł a leži 122 m nad mórskej hładźinu na woběmaj brjohomaj Sprjewje. Ma 391 wobydlerjow.[2] K Nowemu Městu słušeja wjesne dźěle Hamor (Neustädter Hammer; na lěwym brjoze Sprjewje), Daški (Döschko) a něhdyši wudwór Łužki (Luschki).
Zapadnje wsy so rěčka Struga do Sprjewje wuliwa.
Geografija
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]._Ehem._Spinnerei_mit_Struga-Bach.jpg)
Wjes nadeńdźe so w srjedźołužiskej holi a je do wšěch směrow wobdata wot lěsa. Susodne wsy su Mułkecy na sewjerowuchodźe (4nbsp;km), Miłoraz na wuchodźe (4nbsp;km), Bórkhamor a Nowa Wjes na zapadźe (6nbsp;km) a Sprjejcy na sewjerozapadźe (4nbsp;km). Na wuchodźe nadeńdźe so Wochožanska jama a na juhu so teritorij wojerskeho zwučowanišća „Hornja Łužica“ rozpřestrěwa. Wjesny dźěl Daški z wopušćenym něhdyšim wudworom Łužki nadeńdźe so při Sprjewi něhdźe dwaj kilometraj juhowuchodnje wjesneho žra.
Stawizny
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]_April_2017_(1).jpg)
Serbscy sydlerjo přińdźechu prawdźepodobnje w 10. lětstotku najprjedy ze sewjera do tuteje kónčiny a běchu potajkim Łužičenjo. Hakle pozdźišo přińdźechu Milčenjo z juha k tomu. Prěnje historiske naspomnjenje jako Nuwinstad[3] sta so w lěće 1433 w jednym protokolu w Budyskich sudniskich knihach. W lěće 1544 připadny wjeska Wojerowskemu stawowemu knjejstwu.
Hač do lěta 1914 tworješe Sprjewja wosrjedź wsy hranicu mjez Sprjejčanskej a Slepjanskej wosadu. Mjeztym zo bě wjetši wjesny dźěl na prawym brjoze rěki zafarowany do Slepoho, chodźachu wobydlerjo z Hamora, Daškow a Łužkow na lěwym brjoze do cyrkwje w Sprjejcach. Po próstwje gmejny přińdźe 1. oktobra 1914 tež sewjerny dźěl wsy k Sprjejčanskej wosadźe.[4] Tež narodne drasty wobeju wjesneju dźělow so rozeznawachu. Wjes ma swójsku kapałku na kěrchowje při sewjernej kromje sydlišća.
Wobydlerstwo a rěč
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Po statistice Arnošta Muki měješe Nowe Město we 1880tych lětach 230 wobydlerjow, kiž běchu bjez wuwzaća Serbja.[5] Arnošt Černik zwěsći w lěće 1956 serbski podźěl wobydlerstwa wot hišće 77,5 %.[6]
Rěčnje nadeńdźe so wjes při dótkanišću wjacorych hornjo- a delnjoserbskich narěčow.
Literatura
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- Hanne-Lore Krautz: Jónu hranica, přeco hranica. W Serbskej protyce 1999, str. 43–46
- Hanne-Lore Krautz: Chronik Neustadt-Spree – Ein sorbisches Heidedorf im Spiegel der Geschichte. Oberlausitzer Verlag, Spitzkunnersdorf 2004.
- Frido Michałk a dr.: Der obersorbische Dialekt von Neustadt. LND, Budyšin 1962.
Žórła
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- ↑ staw: 9. meje 2011; Wuslědki censusa 2011 za gmejnu Sprjewiny doł
- ↑ 9. meje 2011; Wuslědki censusa 2011 za gmejnu Sprjewiny doł
- ↑ Nowe Město w Digitalnym stawizniskim zapisu městnow Sakskeje (němsce)
- ↑ Krautz 1999, str. 43
- ↑ Ernst Tschernik: Die Entwicklung der sorbischen Bevölkerung. Akademie-Verlag, Berlin 1954, str. 93. → wšě wjeski
- ↑ Ludwig Elle: Sprachenpolitik in der Lausitz. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1995, str. 250. [462 wobydlerjow, z nich 249 dorosćenych z aktiwnymi znajomosćemi serbšćiny, 20 z pasiwnymi, 89 serbskich dźěći a młodostnych, 104 bjez znajomosćow] → wšě wjeski
Wotkaz
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
Commons: Nowe Město – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow
Bórk | Bórkhamor | Drětwja | Nowa Wjes | Nowe Město | Sprjewiny Doł | Sprjejcy