Malešanska cyrkej

Ewangelska cyrkej w Malešecach

Cyrkwinska łódź z pišćelemi

Malešanska cyrkej je ewangelsko-lutherski Boži dom na Nawsy w Malešecach, kotryž je so w lěće 1716 natwarił.

Stawizny

Na Malešanskej Nawsy steješe hižo do 1600 mjeńša tykowana a ze šindźelemi kryta cyrkej. Tuta so z faru, šulu a wjele chěžemi dnja 12. apryla 1715 wotpali. Nowy cyrkwinski twar z drjewjanej wěžu bu w lěće 1716 na samsnym městnje natwarjeny a hišće 11. nowembra samsneho lěta poswjećeny. Nowonatwar spěchowaše so wot knjeza Christopha Ernsta von Gersdorfa z Plusnikec a dalšich wosadnych. Dnja 24. awgusta 1717 so wot Budyskeho zwonylijerja Christiana Copinusa zhotowjenej wulki a mały zwón připrawištej. Dalši srjedźny zwón z dźěłarnički Michaela Weinholdta z Drježdźan slědowaše hakle 21. septembra 1730. Cyrkej wobhrodźaca murja natwari so w lěće 1732.

Po bitwje pola Bukec w Sydomlětnej wójnje běchu pruscy wojacy w cyrkwi zaměstnjeni. W běhu bitwy pola Budyšina w meji 1813 bu Boži dom drje wot někotrych kanonowych kulow trjecheny, ale jenož snadnje wobškodźeny.

Dokelž bě podstaw zwonow prochniwy, so spočatk 20. lětstotka drjewjana wěža z kamjentnej naruna. Zakładny kamjeń za wot Drježdźanskeho architekta Woldemara Kandlera planowany nowotwar połoži so 2. meje 1913.

Renowacije běchu w lětach 1836 (wěža), 1868 (cyłkowne wobnowjenje) a 1905. W lětomaj 1989/90 wobnowichu so kózły.

Twar a interjer cyrkwje

Podrys cyrkwje do 1913 (bjez wěže)

Wołtar Malešanskeje cyrkwje

Masiwny twar ma proste wokna z kulowatymi wobłukami a nutřka płony wjerch we wysokosći wot 7,25 m. W jednorje wuhotowanej cyrkwinej łódźi namakaja so na třoch stronach drjewjane, na stołpach stejace empory a nad sakristijomaj k woběmaj stronomaj cyrkwineje łódźe zaškleńčenej loži za Malešanske a Plusnikečanske knjejstwo. Na wobłoženjomaj knjejstwoweju ložow su wopony w Malešecach knježacych zemjanskich rodow von Gersdorff, von Friesen, von Metzradt a von Schall-Riaucour.

W cyrkwi je dohromady městno za 455 wěriwych we łódźi a dalšich 185 na emporach a 25 w ložomaj.

Wołtarnišćo leži schodźenk wyše hač dołha łódź. Srjedźišćo Božeho domu je hač do wjercha sahacy běło-złoty wołtar z klětku, kotryž bu w lěće 1709 wot Budyskeho rězbarja Theodora Pauseweina zhotowjeny. Na durjach ke klětce je Bóh Wótc ze swětowej kulu w rukomaj zwobraznjeny. Nad zwukowej třěšku trónuje na mróčelemi Jezus Chrystus a nad nim Swjaty duch w podobje hołbja wosrjedź pruhoweho wěnca.

Naprawo wołtarja wisatej wopomnjenskej tafli, wěnowanej woporam swětoweju wójnow z Malešanskeje wosady. Z doby natwara cyrkwje pochadźa cynowa dupa, na kotrejž je napisane Anno 1717, tři hrona a mjeno Hanſs Benad von Jeſsniz. W přizemju wěže namaka so narowny pomnik fararja Hadama Zachariasa Šěracha.

Zwony z lěta 1949 běchu po poł lětstotku pod dźěratej třěchu cyrkwineje wěže tak wobškodźene, zo hodźeštej so jenož hišće dwaj wužiwać. Tuž załoži so w nowembrje 2010 towarstwo k zběranju darow za wobstaranje nowych zwonow. Zhotowjenje, transport a montaža płaćachu cyłkownje 145.000 eurow. Dnja 3. nowembra 2013 zwonjachu nowe zwony z němsko-serbskimi napismami k prěnjemu razej.

Wosada

Spočatk 17. lětstotka słušachu k Malešanskej wosadźe wjeski Plusnikecy, Dobrošecy, Brězynka a wudwór Mała Dubrawa z cyłkownje někak 1.400 wosadnymi. Pozdźišo přizamknychu so Ješicy, Chwaćicy a Křiwa Boršć. Poprawom ke katolskej wosadźe swj. Mikławša w Budyšinje słušacy Delnjohórčenjo, kiž wot reformacije do Malešec kemši chodźachu, buchu hakle 1839 oficielnje zafarowani. Po natwarje Chwačanskeje cyrkwje přerjadowachu so Ješicy, Křiwa Boršć a Wulka Dubrawa do nowozałoženeje susodneje wosady.

Hač do prěnjeje połojcy 20. lětstotka prědowaše so w Malešecach prawidłownje serbsce a němsce. W lěće 1900 mějachu we wosadźe 1803 komunikantow, z nich 1645 serbskich a 149 němskich. Posledni serbski farar w Malešecach bě Pawoł Albert (1938–63).

Fararjo

doba	mjeno	ródna wjes	žiwjenske daty	přispomnjenja
1618–1623	Hrjehor Martini	Dažin	~1575–1632
1623–1627	George Pan
1628–1632	George Crüger
1649–1653	Zacharias Běrlink	Wojerecy	1619–1695
1653–1683	Zacharias Prätorius	Wojerecy	1627–1683
1684–1703	Gregorius Crüger	Choćebuz	1642–1703
1703–1721	Martin Zimmermann	Wóspork	1676–1721
1721–1729	Jan Pawoł Klin	Sprjejcy	1687–1729
1729–1758	Hadam Zacharias Šěrach	Chrjebja	1693–1758
1759–1785	Pětr Ponich	Židow	1716–1785
1786–1798	Samuel Bohuwěr Ponich	Němske Jenkecy	1748–1798	do toho w Jabłońcu
1799–1823	Jurij Nowak	Wóslink	1768–1823
1823–1826	Michał Mjeń	Budyšin	1791–1875	po tym w Bukecach
1826–1834	Handrij Brósk	Rakojdy	1802–1877	po tym w Budestecach
1834–1842	Jurij Arnošt Mróz	Wjelećin	1795–1872	do toho w Hućinje, po tym w Husce
1842–1851	Jan Křesćan Nächster	Budyšin	1807–1851	do toho w Hućinje
1852–1874	Gustav Ferdinand Trautmann	Bart	1811–1874
1874–1877	Oswald Mrózak	Wulke Zdźary	1845–1934	do toho w Chołmje, po tym w Hrodźišću
1878–1904	Bohuwěr Handrik	Kubšicy	1850–1933	do toho diakon w Ketlicach, po tym na wuměnk
1904–1937	Awgust Bohuwěr Mikela	Kumšicy	1870–1945	do toho diakon w Ketlicach, po tym na wuměnk
1938–1963	Pawoł Albert	Cyžecy	1911–1999	posledni serbskorěčny farar; po tym do Michałskeje wosady
1963–1986	Christian-Friedebert Lange			po tym do Lubija
1988–	Fritz-Rainer Neumann

Farar Albert bě posledni, kiž tež serbsce prědowaše. Za čas nacionalsocializma bě wón přiwisnik „Němskich křesćanow“ (DC) a čłon NSDAP, móžeše pak po wójnje jako „jednory sobuběhar“ dale skutkować.

Žórła

• Cornelius Gurlitt: Malschwitz. W: Beschreibende Darstellung der älteren Bau- und Kunstdenkmäler des Königreichs Sachsen. 31. Zwjazk: Amtshauptmannschaft Bautzen (I. Teil). C. C. Meinhold, Dresden 1908, str. 147.
• Malschwitz/Malešecy. W: Oberlausitzer Heide- und Teichlandschaft (= Werte der deutschen Heimat. Zwjazk 67). 1. nakład. Böhlau, Köln/Weimar/Wien 2005, ISBN 978-3-412-08903-0, str. 312–315.

• Eberhard Schmitt: Zum 100. Jahrestag der Errichtung des Kirchturmes und anlässlich der Anschaffung von drei neuen Bronzeglocken durch die Kirchgemeinde Malschwitz im Jahre 2013. Oberlausitzer Verlag, Spitzkunnersdorf 2013
• Webstrona wosady Malešecy/Hućina

Wotkazaj

 Commons: Malešanska cyrkej – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow

• Wopisanje Malešanskeje wosady w Statistice Łužiskich Serbow Arnošta Muki (digitalizat)

Cyrkwje w ewangelskim cyrkwinskim wobwodźe Budyšin-Kamjenc

Bart | Bukecy | Budestecy | Budyšink | Budyšin, swj. Pětr | Budyšin, swj. Michał | Halštrow | Hodźij | Horni Wujězd | Hrodźišćo | Hućina | Huska | Chwaćicy | Klukš | Korzym | Kotecy | Kumwałd | Łupoj | Malešecy | Minakał | Njeswačidło | Palow | Porchow | Poršicy | Protecy | Rakecy | Smělna | Smječkecy | Wjelećin | Wóslink | Załom

51.23777777777814.519166666667