Commonwealth

Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije
Čłonske staty Commonwealtha

Commonwealth abo oficielnje Commonwealth of Nations je mjezystatny zwjazk, kotryž wobsteji předewšěm ze Zjednoćeneho kralestwa Wulkeje Britaniskeje a Sewjerneje Irskeje a jeho něhdyšich kolonijow. Załoženje a institucionalizacija tutoho zwjazka spočatk 20. lětstotka bě reakcija Zjednoćeneho kralestwa na prócowanja jeho teritorijow Kanada, Južna Afrika, Awstralska a Nowoseelandska wo njewotwisnosć, zo by tute dale z Britiskim mócnarstwom zwjazała.

Po přistupach Indiskeje (1947), Ceylona (1948) a Pakistana (1949), kotrež do jich njewotwisnosće k Britiskemu mócnarstwu słušachu, nasta moderny Commonwealth (New Commonwealth). 1957 přistupi něhdyša kolonija Ghana jako prěni srjedźoafriski kraj. Commonwealth bywaše hromadźišćo něhdyšich britiskich kolonijow; při tym njeje wot wuwołanja republiki hižo trěbne, zo připóznaja čłonske staty britisku kralownu tež jako swójsku statnu hłowu. Dla dekolonizacije přiběraše ličba čłonow wot wósom w lěće 1955 na 20 w lěće 1964. Z Commonwealtha nasta multietniska a multikulturna organizacija. 1995 přistupi Mosambik jako prěni kraj, kotryž ženje britiska kolonija njebě; w lěće 2009 slědowaše Ruanda jako něhdyša belgiska kolonija.

Dźensa ma Commonwealth 53 čłonskich statow, z kotrychž je 16 (tak mjenowane Commonwealth Realms) w personalnej uniji ze sobu zwjazane. W tutych krajach je britiski kral Charles III. oficielny hłowa stata. Zo bychu swoju njewotwisnosć wuzběhnyli, mjenuja jeho pak w jednotliwych krajach oficielnje jako King of Canada, King of Australia, King of New Zealand atd.

Dźensa su nimale 30 % swětoweho wobydlerstwa – cyłkownje wjace hač dwě miliardźe ludźi – w statach Commonwealtha žiwe.

Zarjad[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Oficielna hłowa Commonwealtha je britiski kral abo britiska kralowna. Nimo toho eksistuje Commonwealth Office w Londonje, kotrež rjaduje wšědne naležnosće. Šef tutoho zarjada je generalny sekretar.

Generalni sekretarojo[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

mjeno ródny kraj nastup zastojnstwa kónc zastojnstwa
Arnold Smith Kanada Kanada 1. julija 1965 30. junija 1975
Shridath Ramphal Guyana Guyana 1. julija 1975 30. junija 1990
Emeka Anyaoku Nigerija Nigerija 1. julija 1990 31. měrca 2000
Don McKinnon Nowoseelandska Nowoseelandska 1. apryla 2000 31. měrca 2008
Kamalesh Sharma Indiska Indiska 1. apryla 2008 w zastojnstwje

Předsydźa[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

mjeno ródny kraj nastup zastojnstwa kónc zastojnstwa
Thabo Mbeki Južna Afrika Južna Afrika 12. nowembra 1999 2. měrca 2002
John Howard Awstralska Awstralska 2. měrca 2002 5. měrca 2003
Olusegun Obasanjo Nigerija Nigerija 5. decembra 2003 25. decembra 2005
Lawrence Gonzi  Malta 25. nowembra 2005 23. nowembra 2007
Yoweri Museveni Uganda Uganda 23. nowembra 2007 27. nowembra 2009
Patrick Manning Trinidad a Tobago Trinidad a Tobago 27. nowembra 2009 25. meje 2010
Kamla Persad-Bissessar 26. meje 2010 28. oktobra 2011
Julia Gillard Awstralska Awstralska 28. oktobra 2011 27. junija 2013
Kevin Rudd 27. junija 2013 18. septembra 2013
Tony Abbott 18. septembra 2013 15. nowembra 2013
Mahinda Rajapaksa Sri Lanka Sri Lanka 15. nowembra 2013 w zastojnstwje

Čłonske staty[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Něhdyše čłonske staty[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

  • Nowofundlandska (1931, wot 1949 dźěl Kanady)
  •  Irska (1931, 1949 wustupiła)
  • Malaja Malaja (1957, wot 1963 dźěl Malajzije)
  • Sansibar (1961, wot 1964 dźěl Tansanije)
  • Tanganjika Tanganjika (1961, wot 1964 dźěl Tansanije)
  • Simbabwe Simbabwe (1980, wustupi 7. decembra 2003)
  • Gambija Gambija (1965, wustupi 2. oktobra 2013)

Wotkaz[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

 Commons: Commonwealth – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow
Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije