Žórłowy tekst za Institut za sorabistiku sej wobhladać

'''Institut za sorabistiku''' na Filologiskej fakulće [[Lipšćanska uniwersita|Lipšćanskeje uniwersity]] je w lěće [[1951]] załožena wysokošulska kubłanska a slědźenska institucija, kiž so wědomostnje zaběra z [[hornjoserbšćina|hornjo-]] a [[delnjoserbšćina|delnjoserbskej]] rěču a jeju wariantami, z literaturu a kulturu [[Serbja|Serbow]] kaž tež z kulturno-historiskimi, etnologiskimi a mjeńšinopolitiskimi prašenjemi. Jako jeničke uniwersitne kubłanišćo w [[Němska|Němskej]] poskića institut kompletne studijne směry na polu [[sorabistika|sorabistiki]] a wučerstwa serbšćiny (ze zakónčenjom Bachelor of Arts, Bachelor of Education; Master of Arts, Master of Education); zdobom zmóžnja pod fachowym nawodom disertaciju ze sorabistiskej temu.

Direktor instituta a zdobom jenički profesor za sorabistiku w Němskej je wot lěta 2003 [[Edward Wornar]].

== Spočatki sorabistiki w Lipsku ==
Serbowědne slědźenja a rěčnopraktiske zwučowanja na Lipšćanskej uniwersiće sahaja do zažneho 18. lětstotka. W lěće [[1716]] dowoli jeje wjednistwo serbskim studentam ewangelskeje teologije załoženje [[Serbske prědarske towarstwo|Serbskeho prědarskeho towarstwa]] ze zaměrom wukmanjenja w maćeršćinje. Prěnje přednoški wo sorabistikim rěčespyće a literaturje poskićeše w lětach 1843–1847 serbski slawist [[Jan Pětr Jordan]]. Tež prěni mějićel wučbneho stoła za slawistiku w Němskej (załoženy 1871/72 w Lipsku), [[August Leskien]], zapřija serbšćinu do swojich slědźenjow a regularnych čitanjow. Znaći serbscy studenća na Lipšćan Alma Mater běchu w zašłosći mjez druhimi [[Kito Fryco Stempel]], [[Handrij Zejler]] a [[Arnošt Muka]].

== Sorabistika w Lipsku po 1945 a w NDR ==
[[Dataja:Pawoł Nedo.JPG|mini|upright=0.6|[[Pawoł Nedo]]]]
We wobłuku statneho spěchowanja sorabistiki w NDR mějachu Serbja w druhej połojcy 20. lětstotka móžnosć, w Lipsku załožić swoje prěnje wysokošulske wuwučowanske a slědźenske srjedźišćo. 1949 wutwori so pod nawodom [[Michał Nawka|Michała Nawki]] při Słowjanskim instituće najprjedy rěčny lektorat za serbšćinu. W septembrje lěta 1951 załoži so potom Serbski institut z dwěmaj sekcijomaj (rěč a literatura; stawizny). Ludowědnik [[Pawoł Nedo]] bě hač do 1964 z jeho prěnim direktorom; po tym nawjedowaše jón na wšě 30 lět rěčespytnik a slawist [[Hinc Šewc|Hinc Schuster-Šewc]] (1927–2021). W instituće kubłachu so wot započatka Hornjo- a Delnjoserbja kaž tež Němcy a wukrajnicy na diplomowych sorabistow a wučerjow. Wot 1967 do 1982 organizowachu so w prózdninach tež mjezynarodne wysokošulske kursy za serbsku rěč a kulturu we Łužicy. 
Z reformu lěta 1968 we wysokošulskim systemje NDR přemjenowa so Serbski institut na Institut za sorabistiku a wobsteješe dale - a to nimale jako jenički samostatny institut - njehladajo na dalokosahace změny a přerjadowanja na uniwersitach.

== Sorabistika w Lipsku po přewróće ==
Po lěće 1990 buchu uniwersitne struktury znowa z hłubokosahacymi konsekwencami zreformowane. To potrjechi tohorunja system studowanja a zdźěłowanja. Dźensa wobsteji Institut za sorabistiku poruno dalšim znowazałoženym institutam we wobłuku Filologiskeje fakulty, wukubłuje magistrow sorabistiki kaž tež wučerjow serbšćiny za wšitke šulske typy (wot lěta 2006 pak bachelorow a masterow po jednotnym studijnym systemje w Europskej uniji) a poskića wšelake fakultatiwne rěčne kursy. Wučbne zarjadowanja wotměwaja so w serbskej rěči.

== Wědomostne slědźenje a přinoški ==
Jako wuslědk wědomostneho slědźenja wuńdźechu z Instituta za sorabistiku:
* na polu  serbskeje ludowědy a ludoweho basnistwa monografije a nastawki;
* na polu rěčespyta tekstokritiske wudaća serbskich rěčnych pomnikow, dźěła wo nastaću a wuwiću spisowneju rěčow, k etymologiskim prašenjam kaž tež gramatice dźensnišeje hornjo- a delnjoserbšćiny (mjez nimaj prěnja serbskorěčna gramatika hornjoserbskeje spisowneje rěče), delnjoserbsko-němski šulski słownik a scyła prěnja wysokošulska wučbnica delnjoserbšćiny;
* na polu literaturowědy přihotowachu so wudaće sydom zwjazkow Zhromadźenych spisow Handrija Zejlerja, zběrka dramatiki a čitance za hornjoserbski gymnazij;
* z historiskich slědźenjow maja so tu předewšěm mjenować studije k staršim stawiznam słowjanskich kmjenow a Serbow, wosebje k hospodarskej a socialnej strukturje Łužicy w srjedźowěku. 
Dźensa zaběra wažne městno w slědźenskim dźěle nimo rěčewědy, literaturowědy a rěčneje praksy wobeju spisowneju rěčow tež didaktika a wuwučowanje serbšćiny jako mjeńšinoweje rěče a we wobłuku bilingualneje wučby w šuli. 

== Studowacy ==
Sorabistiku studuja přewažnje Serbja, ale tež druzy Słowjenjo, Němcy a dalši zajimcy.
* [http://www.sorabistika.de/ Institut za sorabistiku Lipšćanskeje uniwersity]

{{Rq|iwiki|img|sources|Serb-zarodk}}

[[Kategorija:Sorabistika]]
[[Kategorija:Serbska institucija]]
[[Kategorija:Lipsk]]
[[Kategorija:Załožene 1951]]