K wobsahej skočić

Baskišćina

Wotkazy wobdźěłać
Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije
Euskara
Baskišćina
kraje Španiska, Francoska
rěčnicy něhdźe 690.000 hač 800.000
znamjenja a klasifikacija
klasifikacija Izolowana rěč
oficielny status
hamtska rěč Španiska (Awtonomne zhromadźenstwo Baskiska a dźěle wot Navarra
rěčne kody
ISO 639-1:

eu

ISO 639-2:

baq

ISO 639-3 (SIL):

eus

karće
Rozšěrjenje Baskišćiny w Europje
Rěčne regiony a dialekty
wikipedija
Emblem wikipedije Wopytaj wikipediju w baskišćinje!
Wobdźěłać
p • d • w

Baskišćina (euskara, w narěčach euskera, euskuera, üskara) je izolowana rěč w zapadnej Europje, kotraž so w někotrych regionach Španiskeje a Francoskeje rěči.

Eksistuja někotre hypotezy wo móžnej přiwuznosći baskišćiny z druhimi rěčemi, ale dotal njeje žana z nich powšitkownje akceptowana.

Rěč ma sydom hłownych narěčow, a to Biskaya, Gipuzkoa, Araba (Alava) a Nafarroa w Španiskej kaž tež Lapurdi, Nafarroa Beherea a Zuberoa (Souletin) we Francoskej.

Rěčne charakteristiki

[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Tu ma so jenož powšitkowny přehlad podać.

Fonologija

[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Wokalny system je třischodźenkowy a njerozezna žanu wokalne kwantity. Wokale su /a, e, i, o, u/. Konsonanty su w sćěhowacej tabeli wopisane.

Konsonanty Baskišćiny

labial dental apiko-
alveol. 		dorso-
alveol. 		postalv. palatal velar glottal
Okklusive
njespěwny		 p t ʦ (tz) ʨ (ts) ʧ (tx) (c) (tt) k .
Okklusive
spěwny		 b d . . . (ɟ) (dd) g .
Frikatiwne (f) . s (z) ɕ (s) ʃ (x) . x/ʤ (j) h
Nazale m n . . . (ɲ) (ñ) . .
Wibranty . . . r (rr) . . . .
Taps/Flaps . . . ɾ (r) . . . .
Lateralne . . . l . ʎ (ll) . .

Rozdźěl mjez ts a tz je fonemiski, kaž přikładny por

  • atzo „wčera“
  • atso „stary“

dokładuje.

Wurjekowanje njespěwnych ploziwe je sylnišo aspirowane hač w romaniskich rěčach.

Alfabet

[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Alfabet Baskišćiny ma 22 pismikow. 

Aa Bb Dd Ee Ff Gg Hh Ii Jj Kk Ll Mm Nn Ññ Oo Pp Rr Ss Tt Uu Xx Zz

Sćěhowace pismiki so jenož w cuzych słowach wužiwaja: 

Cc Qq Vv Ww Yy
Baskisce Transkripcija[1] Komentar[1] Přikład Přełožk
Wo wokalach
ai aj jako w słowje majs (němsce Mais) kaixo halo
a jeli n abo l slěduje baina a
au zwukaj so po jednym wurjekujetej jaun knjez
e ä jako w němskim słowje Bett etxe dom
e jeli a slěduje anderea žona
ei äj jako w Hey hodei mróčel
ä jeli n abo l slěduje seilu listowa znamka
Wo konsonantach
b b faktisce je něšto srjedźne mjez b a w bero ćopły
d d jako w Dorf dut jo mam
w słowje so lispluje uda lěćo
g g jako w gut gizon muž
(g) so mjez a a o lědma wurjekuje dago je
h - wón so njewurjekuje hemen tu
(ch) wón so w sewjerje jenož tróšku wurjekuje Guggenheim Guggenheim
j j jako w Jogurt joan hić
ch w Gipuzkoa jako w Bach jertse pulower, pjezl
l l jako w Leben beltza čorny
lj jeli před tym i steji oilo kokoš
n n na spočatku słowa jako w Name non hdźe
nj jeli před tym i steji baina a
ñ nj jako w Anja Iruñea Pamplona
r r jazykowy r hiri město
rr dwójce jazykowy r herri lud
s sh wón je warianta lisplowaneho s sudur nós
t t jako w Tor tren ćah
ts tsh atso stara žona
tx tsch jako němske tsch, č
tz z jako z w Pizza utzi wostajić
x sch jako sch w Schule kaixo halo
z ss jako w Gasse zer što

Nóžki

[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
  1. ↑ 1,0 1,1 Po "Kauderwelsch Band 140, stronje 16 a 17

Žórła

[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
  • Joxe Azurmendi: "Die Bedeutung der Sprache in Renaissance und Reformation und die Entstehung der baskischen Literatur im religiösen und politischen Konfliktgebiet zwischen Spanien und Frankreich" In: Wolfgang W. Moelleken (Herausgeber), Peter J. Weber (Herausgeber): Neue Forschungsarbeiten zur Kontaktlinguistik, Bonn: Dümmler, 1997. ISBN 978-3537864192
  • Kauderwelsch Band 140, Baskisch Wort für Wort, 1. Auflage, 2002, ISBN 3-89416-509-X
  • Martin Haase: Sprachkontakt und Sprachwandel im Baskenland, Die Einflüsse des Gaskognischen und Französischen auf das Baskische, ISBN 3-87548-021-X

Eksterne wotkazy

[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije