K wobsahej skočić

Serbski ludowy ansambl

Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije
Logo Serbskeho ludoweho ansambla

W lěće 1952 załoženy Serbski ludowy ansambl (němsce Sorbisches National-Ensemble) w Budyšinje skića we wobłukach chór, balet a orchester na zakładźe etnografiskich žórłow profesionelne serbske jewišćowe wuměłstwo. Nimo dźěćacych programow (bajkowy balet), serbskeje wuměłskeje hudźby a oratorijow kaž tež lětnych ptačokwasnych a zapustowych zarjadowanjow wěnuje so SLA w přiběracej měrje wobłukam moderneho jewišćoweho wuměłstwa. SLA prezentuje so jako kulturny pósłanc Serbow zwonka Łužicy a Europy.

Jenički towaršnik SLA tzwr je Załožba za serbski lud.

Stawizny

[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Serbski ludowy ansambl załoži so w januarje 1952 na doporučenje Domowiny jako Statny ansambl za serbsku ludowu kulturu wot kraja Sakska. 1953 bu wón k Ministerstwu za kulturu NDR přirjadowany. Jako funkcionelne twarjenje dósta SLA něhdyši hosćenc „Byrgarska zahroda“ (Bürgergarten) w Budyšinje na Wonkownej Lawskej. Jako přikład słužeše wuchodoeuropske wuměłstwo estradow. W aprylu 1952 započinachu so proby, 21. decembra 1952 wotmě so w Choćebuskim dźiwadle prěni zjawny wustup w ramiku swjedźenskeho zarjadowanja Towaršnosće za němsko-sowjetske přećelstwo a Rady wobwoda Choćebuz.

Wot 1990 mjenuje so wón Serbski ludowy ansambl. Jeho ćežišćo je serbska hudźbna kultura. Ansambl čerpa z bohateho žórła serbskich tradicijow wšěch łužiskich regionow, předewšěm we formje spěwa, hudźby, drasty, rejow a nałožkow.

Jeho prěni sobustawojo pochadźeja z lajskeho hibanja a wukubłachu so pozdźišo na powołanskich wuměłcow. Hłowny nadawk na spočatku bě “serbske kulturne herbstwo w swojim klasiskim zwuraznjenju kaž tež jako ludowe wuměłstwo hajić, zachować a dale wuwiwać.”

Spřistupnjenje, hajenje, wuwiće a rozšěrjenje serbskeje hudźbneje kultury tworješe tuž srjedźišćo ansamblskeho skutkowanja a młodźi komponisća,  hudźbnicy a spěwarjo so tu wukmanjowachu. Wuměłsce formował bě tutych mjez druhim dirigent Jan Bulank, kotryž skutkowaše w ansamblu  wot 1970 - 1996 jako chórowy direktor kaž tež słowakski choreograf Juraj Kubánka, kotryž  mjez 1963 a 2008 nowe formy za zwuraznjenje baleta wuwi. Po přewróće 1989/1990 doby wužiwanje serbskeje rěče a spěchowanje dorosta na wažnosći. Wot spočatka skutkowanja so fachowe kontakty k podobnym institucijam we wukraju natwarjowachu, wosebje do Pólskeje a Słowakskeje. 1978 wotewrě so na Žitnej hasy w Budyšinje bydlenski dom z klubownju “Wjelbik” za ansamblowcow.   

Strukturu SLA postajeja tři wobłuki: chór, balet a orchester. Tute zmóžnjenja rozdźělne formy předstajenja, kotrež wotpowěduja jednotliwych poměram jewišća.  Wone sahaja wot mjeńšich tematiskich inscenacijow, přez komorne a sinfoniske koncerty hač k tak mjenowanym gala-programam. Prěnja jězba ansamblowcow do wukraja wjedźeše jich 1954 do Mongolskeje a Albanskeje. Tak wuwi so SLA poněčim na “pósłanca Serbow” w němskorěčnym rumje zwonka Łužicy kaž tež we wukraju. Ansambl poskićuje zarjadowarjam swoje programy, po  přeću tež z mobilnym jewišćom a wotpowědnje tomu je hrajny plan fleksibelny a wariabelny. Wot lěta 1957 wuhotuje ansambl ptačokwasne předstajenja w swójskej režiji, kotrež so z toho časa na spočatku lěta prawidłownje po cyłej Łužicy wotměwaja. K tomu trěbne zhromadne dźěło z Němsko-Serbskim Ludowym Dźiwadłom bazěruje na  kooperaciskim zrěčenju z lěta 1990, kotrež zwjazowaše wobaj orchestraj hižo dlěje. Wot lěta 2000 bu folkloristiske jewišćowe wuměłstwo wudospołnjene z modernym rejwanskim dźiwadłom (zdźěla našočasny balet, baletne opery po literarnych předłohach) kaž tež z produkcijemi za dźěći a młodostnych. Do trajnych praktiskich nadawkow  SLA słuša wuměłske nawjedowanje a poradźowanje wulkich serbskich chórow kaž “Budyšin”, “Lipa” abo “Meja”. Dale poskićuja so ze stron ansambla tež hospitacije, seminary a wukubłanje lajskich skupin kaž za rejowanskej ansamblej “Smjerdźaca” abo “Wudwor” (prjedy husto zhromadnje z Domom za serbske ludowe wuměłstwo). Kriterije wičneho hospodarstwa wužadachu sej wot SLA 1996 změnu do tzwr, kotryž pak bu dale, kaž hižo wot 1992, wot Załožby za serbski lud institucionalnje spěchowany. Jenički towaršnik bě najprjedy Swobodny stat Sakska, wot 1998 Załožba za serbski lud. Wot 2012 je SLA ptzwr.

Hač do srjedź 1950tych lět docpě ansambl spočatnu trěbnu wulkosć wot 80 spěwarjow, 24 rejwarjow a 37 hudźbnikow. Ženje pak so poradźiło njeje, wšitke planowane městna z wukubłanymi Serbami wobsadźić, wosebje w orchestrje a w baleće běchu so husto Němcy a wuměłcy z wukraja přistajili. Po 1990 spadny ličba přistajenych finančnych skrótšenjow dla we wjacorych schodźenkach. Přez strukturne změny 1992 zjednoći so orchester SLA z orchestrom dwurěčneho Budyskeho dźiwadła do Łužiskeje filharmonije. Z tym poskići so móžnosć, wulke twórby serbskich hudźbnych stawiznow předstajić – byrnjež nachwilnje. Z toho časa so tež zwukonošaki produkuja. 1996 bu Łužiska filharmonija zaso rozpušćena; 30 hudźbnikow hudźa z toho časa w Nowej łužiskej filharmoniji, kotraž ma swoje sydło we Wojerecach. W ansamblu zwosta 26 hudźbnikow. K nim přidruži so 16 spěwarjow a 26 rejwarjow (2008). Po lěće 2000 zniži so dla wospjetnych lutowanskich naprawow ličba sobudźěłaćerjow wot 133 na 100, 2010 samo na 90. Runočasnje měješe so ansamblej přirjadowany dorostowy studij na profesionelny niwow pozběhnyć.

W prěnich 50 lětach swojeho wobstaća je ansambl wjace hač 70 wukrajnych jězbow do 30 krajow přewjedł, při čimž so w něhdźe 9000 předstajenjach serbska hudźbna folklora prezentowaše.

Intendanca/jednaćelstwo

[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Literatura

[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Wotkaz

[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije