Dźowka powětra

Hans Magnus Enzensberger
Waršawa, 20. meje 2006

„Dźowka powětra“ (němsce Die Tochter der Luft) je dźiwadłowa twórba němskeho spisowaćela, přełožowarja a wudawaćela Hansa Magnusa Enzensbergera po španiskej předłoze Calderóna de la Barci z lěta 1650.

Wobsah

Twórba wobpřija 130 stron a je dwudźělna. W předehrě so čitarjej, respektiwnje přihladowarjej pochad hłowneje wosoby Semiramis rysuje. Jeje mjeno woznamjeni „dźowka powětra“. Wona běše płód wumocowanja. Po smjerći jeje maćerje zaja ju jedyn hońtwjer a tykny ju do prózdnjency.

Bojachu so ju pušćić, dokelž bě so wěšćiło, zo wona jako wuswobodźena wulke horjo načini. Tuž bě Semiramis jako dorosćena přeco hišće w prózdnjency zawrjena, doniž ju Menon, Niniveski kral, njewuswobodźi. Jako jeho bjez wobmyslenjow přeradźi, stanje so Ninus, předchadnik Menona, z kralom a wza sebi ju za žonu. Jimaj so narodźi syn Ninyas, kotrehož wona dołhe lěta w jastwje zawrjeneho dźeržeše.

W prěnim dźělu, dwaceći lět pozdźišo, je Semiramis kralowna Babylona a Ninivy. Wukopa so, zo je swojeho muža zajědojćiła. Wěšćenje je so zwoprawdźiło: Semiramis je nadměru brutalna a lačni za mocu. Wona wjedźe wójny a mori bjez skruplow.

Po zběžku luda dyrbi Semiramis wotstupić a jeje syn ju naslěduje. Byrnjež po wonkownym na nju jara podobny był, je wón we wšěm druhim to napřećiwne. Prěni raz wot časa jeje knježenja je zaso měr. W druhim dźělu so pak wustaji, zo bě jeje wotstup jenož zachribjetny plan. Wona da swojeho syna zaso zajeć a knježeše w jeho róli.

Lud je zastróženy a zamyleny. Zapřisahańcy so započnu plesć přećiwo Semiramisy. We wulkej bitwje ju skónčnje pobija a morja.

Wobdźěłanje

Španiska činohra Calderóna de la Barci so wuznamjeni přez barokowu retoriku. Je to wosom- do dźesaćhodźinski kruch, kotryž bu wot Enzensbergera radikalnje skrótšeny. Režiser Hansgünther Heyme je dołho podarmo za dobrymi přełožowarjemi a dramatikarjemi pytał, kotřiž bychu jemu přeswědčacu a za měšćanske dźiwadła so hodźacu wersiju poskićili. Skónčnje móžeše Enzensbergera za to zahorić. Njejedna so poprawom wo přełožk, Enzensberger je so pak prócował, zo by dramatiske struktury Calderóna přewzał. Jeho bóle lakoniska wersija koncentruje so hłownje na politiske a erotiske konflikty hry.

W komentarach k swojemu dźěłu pisa Enzensberger, zo je rezultat jeho wobdźěłanja originala „rücksichtslose Reduktion“ a dospołnje nowy tekst. Jeho zaměr bě, tutón klasikar aktualizować. Po jeho měnjenju bě Calderónowy kruch za swój čas jónkrótny, na přikład dla swojeje wotewrjeneje seksuelneje problematiki.

Goethe, kotryž je pječa był njepřećel wšeho ekstremneho, je so tohorunja jara pozitiwnje wo twórbje Calderóna wuprajił: „Mir ist es das herrlichste von Calderóns Stücken.“