Stróža (Rakecy)

Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije
Stróža
Wartha
Połoženje Stróže na karće Hornjeje Łužicy
Połoženje Stróže na karće Hornjeje Łužicy
DEC
Połoženje Stróže
Połoženje Stróže
gmejna: Rakecy
zagmejnowanje: 1995 (do Hórnikečanskeho jězora)
wobydlerstwo: 356 (31. decembra 2022)[1]
wysokosć: 132 metrow n.m.hł.
51.35019514.32586132
póstowe čisło: 02699
předwólba: 035726
wotwodźene
słowa:
wobydler/ka:
Stróžan/ka
adjektiw:
Stróžanski
skłonowanje:
Stróže, Stróži, Stróžu, Stróžu, w Stróži
Stróžanski hród
Stróžanski hród

Stróžanski hród

Stróža (němsce Wartha) je hornjołužiska wjes w sakskim wokrjesu Budyšin, kotraž leži při rěce Čornicy južnje Wojerec. Wjes słuša wot lěta 2005 k Rakecam a ma 356 wobydlerjow.[2]

Přez Stróžu wjedźetej zwjazkowa dróha 96 a Krabatowy kolesowarski pućik.

Geografija[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Powětrowy wobraz Stróže (2018)

Stróža nadeńdźe so při dróze B 96 něhdźe pjeć kilometrow sewjernje Rakec a dwaj kilometraj juhowuchodnje Wulkich Zdźarow. Dalše susodne wsy su Šćeńca na wuchodźe, Kamjenej na juhowuchodźe a Komorow na juhozapadźe.

Rěčka Čornica ćeče při zapadnej kromje wjeski a zastaruje wulke rybniki na sewjeru Stróže z wodu. Tute słušeja k biosferowemu rezerwatej Hornjołužiska hola a haty.

Stróžanski hród steji w juhozapadnym róžku wsy njedaloko Cyheloweho hata.

Stawizny[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Stary kamjentny křiž w Stróži

Po sydlišćowej formje jedna so wo nawsowc. Prěnje historiske naspomnjenje jako sydło knjeza Petir von der Warte pochadźa z lěta 1374. Ležownostne knjejstwo wukonješe ryćerkubło we wsy samej. Cyrkwinsce słušeše Stróža hižo w 16. lětstotku kaž dźensa do Rakečanskeje wosady. Po přizamknjenju Pruskej chodźachu Stróženjo sčasami tež do Zdźarowsku cyrkej.[3]

Po Wienskim kongresu 1815 słušeše Stróža hač do lěta 1945 k Pruskej. Hranica ze Sakskej běžeše hnydom južnje wjeski.

Hač do lěta 1995 bě Stróža samostatna gmejna, kotraž so w tutym lěće z Wulkimi Zdźarami a Koblicami do noweje gmejny Hórnikečanski jězor zjednoći. Tuta bu w lěće 2005 zaso rozpušćena, při čimž přińdźeštej Wulke Zdźary a Koblicy do Łazowskeje gmejny, Stróža pak do Rakečanskeje.

Wobydlerstwo a rěč[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

W lěće 1884 měješe wjes po Mukowej statistice 306 wobydlerjow, z nich 301 Serbow (98 %) a pjećo Němcy.[4] Arnošt Černik zwěsći 1956 serbski podźěl wobydlerstwa wot jenož hišće 53,1 %.[5]

Po ludličenju w lěće 2011 bydlachu we wsy 377 wobydlerjow w přerěznej starobje wot 43,8 lět (Sakska: 46,4).[6]

Zajimawostki[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

  • Stróžanski hród
  • Wojerski pomnik z němskimi a serbskimi napisami při křižowanišću Młynski puć/Komorowska dróha
  • Kamjentny křiž

Wosobiny[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

  • Awgust Lapštich (1883–1962) – ratar, braška, ludowy basnik; bydleše wot 1926 w Stróži a bě tam po 1945 wjesnjanosta
  • Marta Bittnerowa (1884–1965) – dźěłaćerka a komunistiska funkcionarka; narodźena w Stróži
  • Pawoł Wirth (1906–1946) – wučer, załožer serbskeje rěčneje geografije; narodźeny w Stróži

Žórła[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

  1. staw: 31. decembra 2022; Podaća gmejnskeho zarjadnistwa Rakecy na koenigswartha.net
  2. 31. decembra 2022; Podaća gmejnskeho zarjadnistwa Rakecy na koenigswartha.net
  3. Stróža w Digitalnym stawizniskim zapisu městnow Sakskeje (němsce)
  4. Ernst Tschernik: Die Entwicklung der sorbischen Bevölkerung. Akademie-Verlag, Berlin 1954, str. 94. → wšě wjeski
  5. Ludwig Elle: Sprachenpolitik in der Lausitz. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1995, str. 250. [439 wobydlerjow, z nich 155 dorosćenych z aktiwnymi znajomosćemi serbšćiny, 18 z pasiwnymi, 60 serbskich dźěći a młodostnych, 206 bjez znajomosćow] → wšě wjeski
  6. Wuslědki ludličenja 2011 za Rakecy (pdf)

Wotkaz[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

 Commons: Stróža – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow
Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije