Eukaryoty: Rozdźěl mjez wersijomaj
S r2.7.1) (bot přidał: ms:Eukariot |
korektura, interwiki |
||
| Rjadka 21: | Rjadka 21: | ||
|} |
|} |
||
[[Dataja:Animal cell structure de.svg|thumb|Šematiske zwobraznjenje eukaryotiskeje bańki.]] |
[[Dataja:Animal cell structure de.svg|thumb|Šematiske zwobraznjenje eukaryotiskeje bańki.]] |
||
'''Eukaryoty''' (Eucaryota; wot [[Starogrjekšćina|starogrjekskeho]] εὖ eu „dobry“, „woprawdźity“ a κάρυον karyon „[[worjechowy płód|worjech]]“, „jadro“) tworja jednu z třoch [[domena (biologija)|domenow]] w biologiji. Su žiwochi z woprawdźitym bańkowym jadrom, kotrež |
'''Eukaryoty''' (Eucaryota; wot [[Starogrjekšćina|starogrjekskeho]] εὖ eu „dobry“, „woprawdźity“ a κάρυον karyon „[[worjechowy płód|worjech]]“, „jadro“) tworja jednu z třoch [[domena (biologija)|domenow]] w biologiji. Su žiwochi z woprawdźitym bańkowym jadrom, kotrež wobsahuja [[Genetika|genetisku maćiznu]] we formje [[desoksyribo-nukleinowa kisalina|desoksyribo-nukleinoweje kisaliny]] ([[skrótšenka|skrót.]]: ''DNA'', němsce ''DNS''). |
||
Eukaryoty su zwjetša wo wjelekróćne wjetše hač prokaryoty (něhdźe 10-100 raz). Zo by hładke fungowanje celularnych wotběhow nad wjetšimi dalokosćemi nutřka bańki zmóžniło, je wyši organizaciska měra a rozdźělenje ruma bańki do [[bańkowy kompartiment|kompartimentow]] (dźělne wotrězki) ale tež transport mjezy tutymi kompartimentami nuzne. Tuteje přičiny dla su eukaryotiske bańki z pomocu [[bańkowa organela|bańkowych organelow]] strukturowane, kotrež kaž organy ćěła rozdźělne funkcije spjelnja. |
Eukaryoty su zwjetša wo wjelekróćne wjetše hač prokaryoty (něhdźe 10-100 raz). Zo by hładke fungowanje celularnych wotběhow nad wjetšimi dalokosćemi nutřka bańki zmóžniło, je wyši organizaciska měra a rozdźělenje ruma bańki do [[bańkowy kompartiment|kompartimentow]] (dźělne wotrězki) ale tež transport mjezy tutymi kompartimentami nuzne. Tuteje přičiny dla su eukaryotiske bańki z pomocu [[bańkowa organela|bańkowych organelow]] strukturowane, kotrež kaž organy ćěła rozdźělne funkcije spjelnja. |
||
| Rjadka 38: | Rjadka 38: | ||
Tón čas aktuelna [[Systematika eukaryotow]] bu wot Adl ''et al.'' 2005 wudźěłana<!--aufgestellt-->.<ref>Sina M. Adl ''et al.'' (2005): ''The New Higher Level Classification of Eukaryotes with Emphasis on the Taxonomy of Protists.'' W: ''The Journal of Eukaryotic Microbiology.'' Bd. 52, Nr. 5, S. 399-451. PMID 16248873 {{DOI|10.1111/j.1550-7408.2005.00053.x}}</ref> Woni rozrjaduja eukaryotow do šěsć skupin: |
Tón čas aktuelna [[Systematika eukaryotow]] bu wot Adl ''et al.'' 2005 wudźěłana<!--aufgestellt-->.<ref>Sina M. Adl ''et al.'' (2005): ''The New Higher Level Classification of Eukaryotes with Emphasis on the Taxonomy of Protists.'' W: ''The Journal of Eukaryotic Microbiology.'' Bd. 52, Nr. 5, S. 399-451. PMID 16248873 {{DOI|10.1111/j.1550-7408.2005.00053.x}}</ref> Woni rozrjaduja eukaryotow do šěsć skupin: |
||
* [[Amoebozoa]] |
* [[Amoebozoa]] |
||
* [[Opisthokonta]], ke kotrymž [[zwěrjata]] a [[hriby]] |
* [[Opisthokonta]], ke kotrymž [[zwěrjata]] a [[hriby]] słušeja. |
||
* [[Rhizaria]] |
* [[Rhizaria]] |
||
* [[Archaeplastida]], ke kotrymž [[rostliny]] |
* [[Archaeplastida]], ke kotrymž [[rostliny]] słušeja. |
||
* [[Chromalveolata]] |
* [[Chromalveolata]] |
||
* [[Excavata]] |
* [[Excavata]] |
||
| Rjadka 75: | Rjadka 75: | ||
[[da:Eukaryoter]] |
[[da:Eukaryoter]] |
||
[[de:Eukaryoten]] |
[[de:Eukaryoten]] |
||
[[dsb:Eukarioty]] |
|||
[[el:Ευκαρυωτικά κύτταρα]] |
[[el:Ευκαρυωτικά κύτταρα]] |
||
[[en:Eukaryote]] |
[[en:Eukaryote]] |
||
Wersija wot 31. měrca 2012, 19:35
| Eukaryoty | |
| Dataja:Acanthocystis turfacea.jpg
Słónčne zwěrjatko (Acanthocystis turfacea, němsce Sonnentierchen) | |
| Systematika | |
|---|---|
| Klasifikacija: | Žiwoch |
| Domena: | Eukaryoty |
| Wědomostne mjeno | |
| Eucaryota | |
| Kandler & Wheelis, 1990 | |
Eukaryoty (Eucaryota; wot starogrjekskeho εὖ eu „dobry“, „woprawdźity“ a κάρυον karyon „worjech“, „jadro“) tworja jednu z třoch domenow w biologiji. Su žiwochi z woprawdźitym bańkowym jadrom, kotrež wobsahuja genetisku maćiznu we formje desoksyribo-nukleinoweje kisaliny (skrót.: DNA, němsce DNS).
Eukaryoty su zwjetša wo wjelekróćne wjetše hač prokaryoty (něhdźe 10-100 raz). Zo by hładke fungowanje celularnych wotběhow nad wjetšimi dalokosćemi nutřka bańki zmóžniło, je wyši organizaciska měra a rozdźělenje ruma bańki do kompartimentow (dźělne wotrězki) ale tež transport mjezy tutymi kompartimentami nuzne. Tuteje přičiny dla su eukaryotiske bańki z pomocu bańkowych organelow strukturowane, kotrež kaž organy ćěła rozdźělne funkcije spjelnja. Najbóle znata organela je bańkowe jadro, z hłownym podźělom genetiskeje maćizny žiwocha. Dalše geny wustupuja po kóždej družinje w mitochondrijach a plastidach.
Dalša wosebitosć eukaryotow leži w proteinowej biosyntezy: Hinak hač prokaryoty su eukaryoty kmane, z samsneje DNA-informacije přez alternatiwny splicing rozdźělne proteiny zhotowjeć.
Struktura a forma so eukaryotiskej bańce přez cytoskelet da. Bu mjez druhim z mikrotubulusow, aktinowych włokninow a mikrofilamentow natwarjeny.
Systematika
Eukaryoty bu tradicionelnje do swětow wjacebańkowych zwěrjatow, rostlin a hribow ale tež jednobańkowych abo wjacebańkowych protistow rozdźělene. Dokelž protisty pak žane monofyletisku skupinu njetworja a druhe swěty poprawom z rozdźělnych protistowych skupin nastajachu, njeje rozdźělenje do swětow wjace dźeržomna.
Tón čas aktuelna Systematika eukaryotow bu wot Adl et al. 2005 wudźěłana.[1] Woni rozrjaduja eukaryotow do šěsć skupin:
- Amoebozoa
- Opisthokonta, ke kotrymž zwěrjata a hriby słušeja.
- Rhizaria
- Archaeplastida, ke kotrymž rostliny słušeja.
- Chromalveolata
- Excavata
Hlej tež
Noty
- ↑ Sina M. Adl et al. (2005): The New Higher Level Classification of Eukaryotes with Emphasis on the Taxonomy of Protists. W: The Journal of Eukaryotic Microbiology. Bd. 52, Nr. 5, S. 399-451. PMID 16248873 doi:10.1111/j.1550-7408.2005.00053.x
Eksterne wotkazy
- Natwar eukarytiskich bańkow (němsce)
- Eukaryoty (Tree of Life Web Project) (jendź.)
