Eukaryoty: Rozdźěl mjez wersijomaj
S bot přidał: af:Eukariote |
S bot přidał: zh-min-nan:Chin-he̍k seng-bu̍t |
||
| Rjadka 126: | Rjadka 126: | ||
[[wa:Eucariote]] |
[[wa:Eucariote]] |
||
[[zh:真核生物]] |
[[zh:真核生物]] |
||
[[zh-min-nan:Chin-he̍k seng-bu̍t]] |
|||
Wersija wot 13. meje 2009, 07:25
| Eukaryoty | |
| Ostreococcus_RCC143.jpg | |
| Systematika | |
|---|---|
| Klasifikacija: | Žiwoch |
| Domena: | Eukaryoty |
| Wědomostne mjeno | |
| Eucaryota | |
| Kandler & Wheelis, 1990 | |
Eukaryoty (Eucaryota; wot starogrjekskeho εὖ eu „dobry“, „woprawdźity“ a κάρυον karyon „worjech“, „jadro“) tworja jednu z třoch domenow w biologiji. Su žiwochi z woprawdźitym bańkowym jadrom, kotrež wobsahuje genetisku maćiznu we formje desoksyribo-nukleinoweje kisaliny (skrót.: DNA, němsce DNS).
Eukaryoty su zwjetša wo wjelekróćne wjetše hač prokaryoty (něhdźe 10-100 raz). Zo by hładke fungowanje celularnych wotběhow nad wjetšimi dalokosćemi nutřka bańki zmóžniło, je wyši organizaciska měra a rozdźělenje ruma bańki do kompartimentow (dźělne wotrězki) ale tež transport mjezy tutymi kompartimentami nuzne. Tuteje přičiny dla su eukaryotiske bańki z pomocu bańkowych organelow strukturowane, kotrež kaž organy ćěła rozdźělne funkcije spjelnja. Najbóle znata organela je bańkowe jadro, z hłownym podźělom genetiskeje maćizny žiwocha. Dalše geny wustupuja po kóždej družinje w mitochondrijach a plastidach.
Dalša wosebitosć eukaryotow leži w proteinowej biosyntezy: Hinak hač prokaryoty su eukaryoty kmane, z samsneje DNA-informacije přez alternatiwny splicing rozdźělne proteiny zhotowjeć.
Struktura a forma so eukaryotiskej bańce přez cytoskelet da. Bu mjez druhim z mikrotubulusow, aktinowych włokninow a mikrofilamentow natwarjeny.
Systematika
Eukaryoty bu tradicionelnje do swětow wjacebańkowych zwěrjatow, rostlin a hribow ale tež jednobańkowych abo wjacebańkowych protistow rozdźělene. Dokelž protisty pak žane monofyletisku skupinu njetworja a druhe swěty poprawom z rozdźělnych protistowych skupin nastajachu, njeje rozdźělenje do swětow wjace dźeržomna.
Tón čas aktuelna Systematika eukaryotow bu wot Adl et al. 2005 wudźěłana.[1] Woni rozrjaduja eukaryotow do šěsć skupin:
- Amoebozoa
- Opisthokonta, ke kotrymž zwěrjata a hriby słuša.
- Rhizaria
- Archaeplastida, ke kotrymž rostliny słuša.
- Chromalveolata
- Excavata
Hlej tež
Noty
- ↑ Sina M. Adl et al. (2005): The New Higher Level Classification of Eukaryotes with Emphasis on the Taxonomy of Protists. W: The Journal of Eukaryotic Microbiology. Bd. 52, Nr. 5, S. 399-451. PMID 16248873 doi:10.1111/j.1550-7408.2005.00053.x
Eksterne wotkazy
- Natwar eukarytiskich bańkow (němsce)
- Eukaryoty (Tree of Life Web Project) (jendź.)
